Praca wpłynęła 12.11.2009, przyjęta do druku 25.01.2010.
Artykuł poglądowy/Review paper
Właściwości i funkcja płytek krwiPłytki krwi spełniają zasadniczą rolę w powstawaniu zakrzepu (skrzepliny) w uszkodzonym naczyniu tętniczym. Pierwsze doniesienia naukowe o ich roli pojawiły się już 180 lat temu. W pracy Williama Oslera (znanego m.in. z prac na temat zapalenia wsierdzia) pojawia się wzmianka o odkryciach Buchana, który w 1831 r. odnosił powstanie "skrzepów" do "ciałek niemających koloru", czyli do płytek [1]. Osler w swojej publikacji dokładnie określił rolę płytek w układzie krzepnięcia i w tym też czasie powstało określenie "biały skrzep", oznaczające skrzep złożony z płytek krwi, w odróżnieniu od "czerwonego skrzepu" złożonego przede wszystkim z fibryny. Upowszechnienie opinii o zasadniczym znaczeniu płytek w patologii tętnic wieńcowych nastąpiło jednak dopiero po 2000 r. Konsekwencją tych odkryć było docenienie znaczenia inhibitorów płytek krwi i wprowadzenie ich do praktyki klinicznej [2]. Włączenie tych leków do codziennego użytku doprowadziło z kolei do jeszcze lepszego poznania funkcji płytek krwi.Przez wiele lat koncepcja działania płytek związana była jedynie ze znajomością receptora tkankowego (integryn αIIbβ3 lub GPIIb/IIIa). Ich funkcja oparta jest jednak na bardziej złożonych zasadach. Płytki nieaktywne krążące w strumieniu krwi mają kształt dysku. Ich "obojętność agregacyjna" jest utrzymywana przez krążące substancje będące antagonistami ich aktywacji. Substancje takie jak podtlenek azotu (NO) i prostacyklina PGI2 są wydzielane przez zdrowe komórki endotelium w ilości wystarczającej do utrzymania równowagi dynamicznej płytek [3]. Wraz z zachwianiem tej równowagi, warunkującej "neutralność" adhezyjną płytek, przekształcają się one w formę trójwymiarową podobną do skręconych tworów kształtu gruszkowatego. Ta aktywacja odbywa się poprzez czynniki powierzchniowe w naczyniu, doprowadzające do stymulacji receptorów, w których zachodzi konwersja dwufosforanu adenozyny (ADP) w monofosforan adenozyny (AMP). Dalsza reakcja odbywa się poprzez degradację AMP do adenozyny, która dalej stymuluje płytki do ich agregacji. W procesie krzepnięcia istotną rolę spełniają także jony wapnia (Ca +2 ), szczególnie odkryty niedawno kanał wapniowy aktywowany poprzez receptor o nazwie STIM1-Orai1 (Stromal Interaction Molecule and Orai 1 -kanał wpływu wapnia) [4]. Wydaje się, że kompleks tego receptora mieszczącego się w błonie komórkowej płytki jest regulatorem gospodarki aktywnego wapnia w komórce. Reakcja aktywacji i uruchomienia napływu wapnia jest wynikiem połączenia się agonisty z receptorem ADP płytek. Powoduje to podwyższenie aktywności fosfolipazy C, co doprowadza do powstania inozytolu-1,4,5-trojfosforanu (IP3) aktywującego z kolei receptor IP3R błony cystosomu (będącego rezerwuarem wapnia) znajdujący się wewnątrz płytki krwi. Otwarcie kanału Orai1 poprzez stymulację receptora IP3R pomaga uzupełnić rezerwuar wapnia znajdujący się w komórce. Aktywacja kanału Orai1 napływu wapnia jest bardzo istotna w procesie pobu...