Czy istnieje człowiek pogranicza? Społeczny portret młodzieży na pograniczach w Europie Środkowo-Wschodniej

Abstract

WstępGdy podąża się za dyskursem naukowym na temat socjologii pogranicza [Sadowski 1995;Kurcz 2008;Gołdyka 2009Gołdyka , 2013 wydawać się może, iż jej potencjał tkwi w badaniach empirycznych, dzięki którym można weryfikować jej założenia teoretyczne. Rekonstruując główne wątki dyskusji na temat fundamentów tej subdyscypliny można skonstatować, iż pogranicze jest przestrzenią społeczno-kulturową mającą wpływ na kondycję psychospołeczną jednostki.Andrzej Sadowski [1995: 13] pisał, iż pogranicze to obszar, terytorium znajdujące się przy granicy lub daleko od centrum, na którym mają miejsce kontakty społeczno-kulturowe pomiędzy dwoma lub więcej narodami lub grupami etnicznymi (kulturowymi), a w wyniku tych kontaktów dochodzi do kształtowania się nowego człowieka i jego kultury (kultur). Autor zauważa też, że sytuacja kontaktu kultur przekłada się na osobliwości ujawniane w normach, wartościach, postawach, działaniach ekonomicznych, migracjach. Innymi słowy, na pograniczu dochodzi do wykształcenia się syndromu postaw, które wyróżniają człowieka pogranicza od na przykład mieszkańca centrum.Podobne stanowisko prezentuje Zbigniew Kurcz [2008: 20] wychodząc od założenia, iż pogranicze istnieje realnie i istnieje człowiek pogranicza, który jest bardziej otwarty lub krytyczny wobec obcych, bardziej przywią-zany lub obojętny do wartości własnej grupy narodowej niż mieszkańcy centrum, jest też bardziej zaradny i przedsiębiorczy, bardziej innowacyjny i skłonny do przyjmowania idei i nowości napływających ze zewnątrz, głównie wtedy, kiedy ma z tego korzyści.