Veel menselijk gedrag kan (…) worden verklaard (…) door het aanvoeren van redenen. Het valt niet in te zien hoe de neurowetenschappen een verklaring van gedrag door middel van redenen kunnen verbeteren of vervangen. Zo'n verklaring verwijst noch naar de hersenen noch naar een aparte geestelijke entiteit. (…) Er zijn talrijke legitieme wijzen om menselijk en dierlijk gedrag te verklaren en de neurowetenschappen exploreren slechts één van deze verklaringswijzen. Pas wanneer de cognitieve neurowetenschappen worden gezuiverd van begripsverwarring en zelfoverschatting kunnen de resultaten ervan op hun (aanzienlijke) werkelijke waarde worden geschat.' Herman Philipse (2003, pp. 4/5)
Een kijkje achteromVoor mijn generatie bestond de biologie tot in de jaren '80 eigenlijk niet, in elk geval niet als bron van kennis over de menselijke psychologie. De jaren '70 van de vorige eeuw waren de hoogtijdagen van de tabula rasa-opvatting. Die was niet nieuw, want al zo'n 2300 jaar eerder opgedoken bij Aristoteles (384-322 v. Chr.). Bij de geboorte, zegt Aristoteles, is onze geest een onbeschreven blad, een tabula rasa. We weten nog niets en we kunnen nog niets. Letterlijk alles moet geleerd worden. Meer dan tweeduizend jaar later keert John Locke (1632-1704) zich tegen René Descartes (1596-1650), die de euvele moed had te beweren dat de menselijke geest aangeboren eigenschappen bezat. Locke achtte dit uitgesloten. 'Er is niets in het intellect dat niet eerst de zintuigen is gepasseerd,' luidt zijn beroemdste uitspraak in dit verband. Hij formuleert dan ook opnieuw het tabula rasa-principe.In de psychologie zien we die opvatting in optima forma terug bij de grondlegger van het behaviorisme, John Broadus Watson . Volgens hem is al het menselijk gedrag aangeleerd. Er bestaan geen aangeboren eigenschappen, geen aangeboren algemene intelligentie, zelfs geen aangeboren instincten. Hij meende dat je een baby zo zou kunnen conditioneren MAX LAUTESLAGER, psycholoog, is bureau-en eindredacteur van dit tijdschrift. 1 Aan Kolk (2008) zijn voor het gemak ook, vrijwel letterlijk, de vorige twee alinea's ontleend. De vrije vertaling van het citaat en de cursivering zijn van mij. Tijdschrift voor Psychotherapie 2009 [35] 01 www.psychotherapie.bsl.nl Introductie bij het themagedeelte 7