Delibekirli Havzası’nın Taşkın Tekerrürünün Hesaplanması ve HEC-RAS ile Modellenmesi (Kırıkhan/Hatay)

Abstract

Nüfus artışının kaçınılmaz bir sonucu olarak, yeryüzünde daha fazla alan işgal eden insanoğlunun doğal olaylarla karşılaşma ve bunlardan zarar görme olasılığı artmaktadır. Ortaya çıkan bu zararları en aza indirmek ancak doğru ve etkili planlamalarla mümkün olabilmektedir. Planlamada risk modeli çalışmaları önemli bir parametredir. Modeller, son yıllarda multidisipliner alanlarda yoğun bir şekilde kullanılan Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Uzaktan Algılama (UA) teknolojileri yardımıyla doğruluğu daha yüksek bir biçimde yapılabilmektedir. Bu çalışmada, İstatistiki ve Deterministik yöntemlerle, Amanos Dağlarının orta kesiminde yer alan ve Kırıkhan şehrinin ortasından geçen, 2014 ile 2015 yıllarında taşkın kayıtları olan Delibekirli Çayı Havzası’nın taşkın risk potansiyeli ortaya çıkarılmıştır. Çeşitli istatistiksel parametreler ve dağılım fonksiyonları kullanılarak havzanın birim hidrograf pik debisi ve 2, 5, 10, 25, 50, 100, 500 ve 1000 yıllık proje taşkın tekerrür debileri hesaplanmıştır. Ortaya çıkan bu değerler kullanılarak, ABD Ordusu Mühendisler Birliği, Hidrolojik Mühendislik Merkezi (USACE-HEC) tarafından geliştirilen Akarsu Analiz Sistemi (HEC-RAS v.6.1) yazılımı kullanılarak kararlı akım şartlarında bir boyutlu (1D) hidrolik model oluşturulmuştur. Delibekirli Deresi’nin oluşturduğu birikinti yelpazesi üzerinde kurulmuş olan Kırıkhan şehrinde yapılaşmaya bağlı olarak kanal enkesitleri daraltılmış ve akarsu yatağına çeşitli müdahaleler yapılmıştır. Yapılan çalışma ve değerlendirmeler sonucunda Kırıkhan’da Delibekirli Deresi’ne bağlı yaşanabilecek taşkınların can ve mal kaybına neden olmaması için akarsu kanalına yönelik çalışmalarda en az 500 yıllık proje taşkın debisi (124,36 m3/s) esas alınarak projelendirilmesi gerektiği sonucu ortaya çıkarılmıştır.