Demi̇r Çaği’nda Iğdir Ovasi’nin Ulaşim Aği Ve Tari̇hsel Önemi̇

Abstract

Iğdır ili Doğu Anadolu Bölgesi’nin en doğu ucundaki bir çöküntü ovasında kurulmuştur. Doğu Anadolu Bölgesi’nin ortalama 2000 m rakımına oranla Iğdır 850 m rakımla oldukça alçakta bulunmaktadır. Aras Nehri ile sulanan ova bir mikroklima bölgesidir. İnsan yaşamına uygun koşulları sayesinde Mezeolitik ve Neolitik Çağdan itibaren yerleşim gören bölgede Geç Kalkolitik Çağ ve İlk Tunç Çağ boyunca Karaz Kültürü etkileri görülmektedir. Orta ve Geç Tunç Çağında ise bölgede Aras Boyalıları olarak adlandıran bir kültürün varlığı söz konusudur. Bölgede Erken Demir Çağı’na gelindiğinde ise Uruatri ve Nairi beylikleri görülürken, Orta Demir Çağı’nda Urartu Devleti hâkim güçtür. Daha sonra bölge Roma İmparatorluğu, Selçuklu Devletleri ve Osmanlı İmparatorluğu’nun hâkimiyetine girmiştir. Bölgede var olan bu siyasi güçler merkezi otoritelerini güçlendirmek için gelişkin yol ağları kurmuşlardır. Kurmuş oldukları bu yol ağlarını bölgenin topoğrafik şartlarına göre şekillendirmişlerdir. Özellikle Urartular yol inşa faaliyetini bir devlet geleneği şeklinde ele alarak, Tuşpa merkezden Iğdır Ovası’na ve çevresine ulaşan rotalar oluşturmuş veya var olan yol ağlarını tahkim etmiştir. Çalışmada, Tuşpa’dan kuzeye doğru devam ederek Iğdır iline ulaşan ve Suveren Kalesi üzerinden doğuya ve batıya ayrılan yollar ve bunların tali yolları incelenmiştir. Ayrıca bu yolların üzerindeki arkeolojik merkezler ve yazıtlarda değerlendirilerek tarihlendirmeler yapılmıştır. Yine bu çalışmada yolların ilk ortaya çıkışından günümüze kadarki süreci ele alınmış ve değişiklikler belirtilmiştir.