Den indre språkkjensla og talespråkleg variasjon som utgangspunkt for grunnleggande grammatikkundervisning

Abstract

Hovudmålet med artikkelen er å skissere eit grunnleggande rammeverk for grammatikkundervisning i norsk skule som bygger på grammatikkforskingsfeltet. Skulegrammatikkdebatten har ei lang historie, men vi tar utgangspunkt i forholda slik dei er i Noreg i dag, med den grunnleggande grammatikkundervisninga som mål. I lys av nyare grammatikkdidaktisk forsking drøftar vi kva grammatikk er, kva formålet med grammatikkundervisning bør vere, og kva pedagogiske rammer det bør byggast rundt. Vi viser blant anna til norsk didaktikkforsking som tar i bruk elevanes fleirspråklege ressursar i undervisning om grammatiske strukturar, til nederlandsk forsking som framhevar elevars bevisstheit om fleirtydigheit og oppøving av språkvitskapleg argumentasjon, og amerikansk didaktikkforsking som brukar grammatikkundervisninga for å lære elevar vitskapleg metode, noko som samtidig medfører positive haldningar til språkleg variasjon. Barn flest har ei naturleg interesse for språk som bør takast vare på for å fremje kunnskap om og engasjement for arbeid med språklege strukturar. For å få det til bør den grunnleggande grammatikkundervisninga i større grad bygge på den indre språkkompetansen elevane har med seg frå språk dei kan frå før, med talespråket som det primære studieobjektet, og skiljast meir frå skriveundervisninga, spesielt frå arbeid med rettskriving og andre normative tilnærmingar til språk.

«Ikke så kjedelig som jeg trodde»

“…Fleire har teke til orde for å endre grammatikkundervisinga slik at den deskriptive tilnaerminga med talespråket i sentrum får større plass (t.d. Hognestad, 2013;Aa, 2021;Søfteland & Hagemann, 2023). Hognestad (2013) stiller spørsmål ved behovet for å legitimere grammatikk gjennom ein eksplisitt nytteverdi i skrivinga.…”

“…Dette er ikkje tilfelle når grammatikken i dag primaert er handsama som reiskap for eit anna emne. Grunnleggjande grammatikkundervising bør i staden ta utgangspunkt i talespråket og elevane sine intuitive kunnskapar om eige språk, og tilnaerminga bør vere utforskande for å utvikle språkleg medvit og framheve variasjon og fleirsidigheit (Søfteland & Hagemann, 2023).…”

“…Undervisingsopplegget vi skildrar og diskuterer i denne artikkelen er eit forsøk på å dreie grammatikkundervisinga bort frå den tradisjonelle «normopplaeringa» og gjere ho meir utforskande (jf. Søfteland & Hagemann, 2023). Dette er også tematisert i ei fersk laerebok (Eiesland & Vindenes, 2022) der forfattarane diskuterer kvifor og korleis ein kan arbeide utforskande med ulike sider av grammatikken i skulen.…”