S t r e s z c z e n i eBadaniami objęto 68 gospodarstw zlokalizowanych w 3 rejonach wschodniej Polski, tzn. na nizinach (tereny nadbużańskie i biebrzańsko-narwiańskie), w Beskidzie Niskim i Bieszczadach, wyróżniając gospodarstwa produkujące mleko w systemie intensywnym i tradycyjnym. W 1589 próbach mleka oznaczono: zawartość tłuszczu, białka, kazeiny, laktozy i suchej masy, kwasowość (pH), stabilność cieplną, czas krzepnięcia mleka pod wpływem podpuszczki, zawartość α-laktoalbuminy, β-laktoglobuliny, albuminy serum, laktoferyny i lizozymu. W wybranych 298 próbkach oznaczono także profil kwasów tłuszczowych. Wykazano istotny (p ≤ 0,01 i p ≤ 0,05) wpływ systemu produkcji mleka (intensywny vs tradycyjny) na podstawowy skład chemiczny, zawartość białek serwatkowych, profil kwasów tłuszczowych, kwasowość, czas krzepnięcia i stabilność cieplną. Mniej wyraźny, chociaż w wielu przypadkach także statystycznie istotny był wpływ rejonu produkcji mleka. Najwięcej składników podstawowych i niektórych frakcji białek serwatkowych zawierało mleko pozyskiwane w rejonie Beskidu Niskiego. Może to wynikać z dominującej w tym rejonie rasą krów (polska czerwona) i większą różnorodnością składu botanicznego zielonki łąkowej i pastwiskowej. Stwierdzono istotne (p ≤ 0,001) interakcje tych dwóch analizowanych czynników, tzn. systemu i rejonu produkcji prawie w przypadku wszystkich ocenianych podstawowych składników mleka i frakcji białek serwatkowych.Słowa kluczowe: mleko, wartość odżywcza, przydatność technologiczna, lokalne rasy bydła, system produkcji Wprowadzenie Zróżnicowane warunki przyrodnicze w Polsce mają decydujący wpływ na stopień intensyfikacji produkcji rolniczej. Tereny Polski południowej i wschodniej zaliczane są do uboższych regionów, gdzie jest małe uprzemysłowienie, a gospodarstwa rolne chaDr hab. inż. J. Barłowska, prof. nadzw. dr hab. inż. J. Król, mgr inż. M. Szwajkowska, Katedra Towaroznawstwa i Przetwórstwa Surowców Zwierzęcych, dr inż. W. Chabuz, prof. dr hab. inż. Z. Litwińczuk,