Ο καταγόμενος από τις Μηλιές του Πηλίου Δημήτριος-Δανιήλ Φιλιππίδης (1750 έως 1755 -1832) 1 δημοσιεύει μέσα σε δύο συναπτά έτη τις δύο του μεταφράσεις έργων λατινικής ιστοριογραφίας, την Επιτομὴ τῶν Φιλιππικῶν τοῦ Πομπηΐου Τρόγου (1817) και την Φλόρου ἐπιτομὴ τῶν Ρωμαϊκῶν (1818), συγκεντρώνοντας, ουσιαστικά, σε δύο τόμους, την ιστορία όλων των γνωστών αρχαίων εθνών (κυρίως, βέβαια, των Ελλήνων και των Ρωμαίων, αλλά και των Ασσυρίων, των Περσών, των Σκυθών κλπ.). Γλώσσα των έργων είναι η καθομιλουμένη της εποχής, ή, όπως γράφει και ο ίδιος ο μεταφραστής, η «αἰολοδωρικὴ». 2 Και τα δύο πονήματα του Φιλιππίδη πλαισιώνονται από πολύ ενδιαφέροντα «προλογικά σημειώματα» 3 του μεταφραστή, καθώς και από επιλεγόμενα. 4 Επίσης, είναι διανθισμένα από πλούσια υποσελίδια σημειώματα που αφορούν ποικίλα γνωστικά πεδία (λατινική και ελληνική γλώσσα και ιστορία, ζητήματα του λατινικού κειμένου, παραθέματα από Ρωμαίους και Έλληνες συγγραφείς, ηθικές ή παιδαγωγικές διαστάσεις, θέματα φυσικών επιστημών). 5 Στόχος των μεταφράσεων αυτών, όπως δηλώνει και ο ίδιος ο Φιλιππίδης, είναι η «συμβολή στην απαραίτητη μάθηση». 6 Η παρούσα εργασία επικεντρώνεται στη μελέτη της λατινομάθειας του Φιλιππίδη, όπως αυτή αποδεικνύεται κυρίως από τις ελληνικές αποδόσεις του Τρόγου και του Φλώρου, αλλά και από τη λοιπή εργογραφία του. Με τον όρο «λατινομάθεια» εννοούμε πρωτίστως τη γνώση της λατινικής γλώσσας (σε επίπεδο δομής και λεξιλογίου, ιστορικής εξέλιξης, συγγένειας με την ελληνική και τέλος χρήσης της στη λογοτεχνία, στην ορολογία της φιλολογίας, της πολιτικής και των θετικών επιστημών), αλλά και του ρωμαϊκού πολιτισμού γενικότερα (ιστορία, τέχνες, καθημερινή ζωή). Με βάση, λοιπόν, αυτές τις μεταφράσεις ερευνούμε αποκλειστικά 1 Για το βίο και το έργο του Φιλιππίδη, βλ. παρακάτω, σσ. 14-34. 2 Βλ. τον τίτλο της μετάφρασης του Τρόγου: «εἰς τὴν αἰολοδωρικὴν ἑλληνικὴν διάλεκτον μεταγλωττισθεῖσα» και τον τίτλο της μετάφρασης του Φλώρου: «εἰς τὴν αἰολοδωρικὴν ἑλληνικὴν διάλεκτον μεταφρασθεῖσα». 3 Βλ. παρακάτω, σσ. 49-52, όπου πραγματεύμαστε τα προλεγόμενα της μετάφρασης του Τρόγου και σσ. 169-180,όπου μελετούμε την εισαγωγή της μετάφρασης του Φλώρου. 4 Για τα επιλεγόμενα της πρώτης μετάφρασης, βλ.. παρακάτω, σσ. 54-55, ενώ για τα επιλεγόμενα της δεύτερης, βλ. παρακάτω, σσ. 181-182. 5 Για τον Τρόγο βλ. παρακάτω, σσ. 138-165 και για τον Φλώρο βλ. σσ. 212-243. 6 Βλ. ᾽Επιλεγόμενα Φλώρου, σ. 17, «᾽Εξέδωκα τὰ φιλιππικὰ καὶ τὸν Φλόρον καὶ θὰ ἐκδώσω καὶ ἄλλα ὅσα ἀποβλέπουν τὴν κοινῶς ἀναγκαίαν μάθησιν, ἂν μὲ δώσῃ ὁ θεὸς ὑγείαν καὶ ζωὴν, καὶ ἂς φωνάζουν οἱ λογοκάπηλοι».