Dijital Çağda Medya, Din ve Dindarlık: Derleme

Abstract

Dijital çağın hızla ilerleyen teknolojileri ve yayılan internet kullanımı, toplumun birçok yönünde olduğu gibi din ve inanç algısını da önemli ölçüde etkilemiştir. Geleneksel dini uygulamalar ve inanç sistemleri, dijital medya kanalları sayesinde yeni bir boyut elde etmiş, inançların ifadesi ve yayılması daha önce hiç görülmemiş bir şekilde değişime uğramıştır. Bu çalışma, dijital medyanın din üzerindeki etkilerini, dindarlığın tanımı ve uygulamalarındaki değişimleri ve bu yeni ortamda gelişen dini topluluklar ile pratikleri sosyolojik bir bakış açısıyla incelemeyi hedeflemektedir. Dijital medya, dinin hem bireysel hem de toplumsal yönlerini etkileme kapasitesine sahiptir. İnsanlar, çevrimiçi platformlardan dini bilgilere daha çabuk ulaşabilir, farklı bakış açılarını karşılaştırabilir ve inançlarını geniş bir kitleyle paylaşabilir. Bu durum, dini otoritelerin ve kuruluşların işlevlerini, dini bilgiyi yönetme ve dağıtma yöntemlerini yeniden şekillendirmelerini zorunlu kılmıştır. Geleneksel dini kuruluşlar, takipçilerine ulaşmak ve etkileşim sağlamak amacıyla interneti ve sosyal medyayı kullanırken, yeni nesil dini hareketler ve kişisel dini yorumlar da bu platformlar aracılığıyla geniş kitlelere ulaşma fırsatı yakalamıştır. Dijital dönemle birlikte dindarlık, coğrafi sınırlamalar ve kültürel engelleri aşarak evrensel bir olgu haline dönüşmüştür. Sanal ibadetler, dijital dini topluluklar ve sosyal medya üzerinden yapılan dini paylaşımlar, modern din anlayışının çeşitliliğini ve esnekliğini sergilemektedir. Ancak dijitalleşmenin meydana getirdiği bu değişim, dini otoritenin sorgulanması ve bireysel inancın ön plana çıkması gibi yeni tartışmaları da doğurmuştur. “Dijital Çağda Medya, Din ve Dindarlık” konusu” çok geniş, pek çok alt başlıklı ve dinamik bir konu olmaktadır. Bu konuda yüksek sayıda çalışma yapılmış olmasına rağmen, dijitalleşmenin ve medyanın hızlı değişimi güncel çalışmalar yapılmasını gerekli kılmaktadır. Konuların derinliği nedeniyle mevcut yayınların sınırlı alt konularla ilgili olması da daha çok alt başlıklı bir çalışmaya yol vermektedir. Bu çalışmada da “Dijital Çağda Medya, Din ve Dindarlık” konusu çeşitli alt başlıklar altında ele alınmıştır. Bu amaçla anahtar kelimeler kullanılarak “Google Akademik” tabanlı makale taraması yapılmıştır. Bulunan 100 makale konu ve içeriklerine göre şu alt konulara ayrıştırılmıştır: 1) Dijital Devrim Öncesi ve Dijital Devrim, 2) İnternet, Sosyal Medya, 3) Dijitalleşme, Modernite ve Din, 4) Dijitalleşmenin Topluma Etkileri, 5) Dijital İletişim ve Dijital Din, 6) Dijitalleşme ve Dini Pratikler, 7) Dijital dönüşüm ve dini değerler, 8) Mobil Uygulamalar, Gençlik ve Hacılar, 9) Pandemi Dönemin de Din, 11) Sosyal Medya Kullanımının Olumlu ve Olumsuz Yanları. Taranan kaynakların incelenmesinden elde edilen sonuçlar şunlardır: 1) İnternet ve medya kullanıcıları üzerinde büyük etkiye sahiptir. Zaman ve mekân sınırlamalarının olmaması, bağlantıların dağılmış bir şekilde saklanması, kurumlar, kuruluşlar, gruplar ve bireyler tarafından din anlayışlarını ve kayıtlarını özgürce ve sınırsızca paylaşılabilecekleri imkânı sağlamaktadır. (2) Internet ve medya dini toplulukları oluşturarak ve yaygınlaştırarak dini pratikleri güçlendirir. Kullanıcıya paylaşılan içerik üzerinde hâkim olma özgürlüğünü sağlar. Dini toplulukların bağlarını pekiştirici rol oynar. Böylece dini dönüştürücü işlev görür. (3) Dini mesajları başka insanlara, dini örgütlerin üyelerine ve üye olmayanlara ulaştırma açısından internet ve medya çok büyük bir imkân sağlar. (4) İnternet ve medya, adanma, zevkten uzaklaşma, çekilme, birlik ve cemaat gibi deneyim biçimleri için yeni seçenekler dini veya manevi açıdan sunar. (5) İnternet ve medya, sanal-maneviyat veya dini pratik imkânı sağlar. (6) İnternet ve dini medya, dini içerikli ürün, program ve hizmetlerin serbestçe dolaştığı bir ortam olmakta ve bu yolla ortak dini kültür oluşturmaktadır. (7) Medya ve İnternet çocukları din çerçevesinde tutarak diğer zararlı etkenlere karşı korur. (8) İnternet hac organizasyonlarında ve hacılar arası iletişimlerde etkin rol oynar. Sonuç olarak, dijital dönem, din ve dindarlık konusundaki sosyolojik çalışmalarda yeni sorular ve araştırma alanları ortaya çıkarmıştır. Medyanın din üzerindeki tesirleri, geleneksel inançların modern yorumları ve dijital platformların dinle olan ilişkisi, günümüz sosyolojisi tarafından titizlikle incelenen meseleler arasındadır. Bu dönüşüm sürecinin bireylerin dini kimlikleri ve toplumun genel dini yapısı üzerindeki etkileri, gelecekte araştırılmaya değer önemli bir alan olarak öne çıkmaktadır.