Dijitalleşen Dünyada Komplo İnançları: Pandemiye İlişkin Komplo İnançlarının Twitter İçerik Analizi ile İncelenmesi

Abstract

Komplo teorileri, sosyal medyanın etkisiyle kolayca yayılarak geniş kitlelere ulaşabilmektedir. Bu teoriler, insanların belirsizlik ve endişe dolu durumlarda düzen ve kontrol hissi sağlama eğilimini yansıtmaktadır. Belirsizlik Yönetimi Kuramı, bu eğilimi belirsizlik ve kaygı duygularını kontrol altına alma çabası olarak tanımlar. Ayrıca, Sosyal Kimlik Kuramı, komplo teorilerinin sosyal kimliklerini koruma ve grup üyeliklerini sürdürme çabası içinde olan insanlar arasında yaygınlaştığını öne sürer. Bu çalışma, Türkiye'deki Twitter kullanıcılarının COVID-19 döneminde komplo teorileriyle ilgili yaptığı paylaşımların içeriğini sistematik bir şekilde incelemeyi hedeflemektedir. Bu amaçla 2021 yılında, COVID-19'la ilgili komplo inançlarına sahip kişilerin #plandemi etiketiyle paylaştığı 1459 Twitter (X) paylaşımı incelenmiştir. #plandemi etiketi taşıyan paylaşımların 616’sı tweet (%41.5) ve 881’i retweet (%58.85)'tir. Veriler, 11-18 Aralık 2021 tarihlerinde her gün ortalama 200 tweet ve retweet toplanarak elde edilmiştir. Kodlama öncesinde içerik analizi için 140 tweet seçilerek bu tweetler üzerinden kodlar oluşturulmuştur. Oluşturulan kodlar, sağlık yönetimi ve psikoloji bölümü öğretim üyelerinden görüş alınarak son şeklini almıştır. Ardından, 1400 tweet Maxqda programı ile analiz edildi. Analiz sonucunda en sık kullanılan 10 kelime sırasıyla aşı, küresel, Allah, doktor, COVID, ekipman, sağlık, iklim, PCR ve yalan olarak bulundu. Bulgular kodların 3 ana tem etrafında toplandığını göstermektedir: ekonomi, dış grup ve aşı. Ekonomik sorunlar ve pandemi önlemleriyle ilişkilendirilen komplo teorileri tweetlerde belirgin hale gelmektedir. Dış grup temasında, küresel komplo ve doktorlar üzerine odaklanan tweetlerde pandeminin planlı olduğu iddiaları öne çıkmaktadır. Aşı temasında ise pandemi ve aşının oluşturduğu belirsizlikler vurgulanmaktadır. Bu bulgular, komplo inançlarıyla, sosyo-ekonomik faktörlerin ve dış grup şeytanlaştırmanın etkileşimine ışık tutmaktadır.