Dünya'da Ülke Sinirlarini Oluşturan Nehi̇rler

Abstract

Nehirler, medeniyetlerin kurulmasına ortam hazırlayarak insanların bir araya gelip toplum olmasını sağlamıştır. Tarih boyunca insanları bir arada tutan nehirler aynı zamanda insanları ayıran doğal bir sınır olmuştur. Nehirler sahip oldukları jeoekonomik, jeostratejik ve jeopolitik önemleri nedeniyle küresel mücadelenin en önemli coğrafyalarındandır. Geçmişten bugüne etnik, din ve dil gibi etkenlerin yanında coğrafi özellikler, coğrafi keşifler ve savaşlar nedeniyle dünya çeşitli siyasi bölümlere ayrılmıştır. Bu bölünmeler çoğu zaman keyfi bir şekilde dayatılan yapay sınırlardır. Bugün dünya üzerindeki sınırların önemli bir kısmı Avrupalı sömürgecilerin kalemleri ile son yüzyılda belirlenmiştir. Bu sınırlar belirlenirken çoğunlukla nehirler doğal sınır olarak kabul edilmişlerdir. İkinci Dünya Savaşı'nın ardından birçok yeni devlet kurulmuştur. Sömürge döneminde tek bir yönetim altında yönetilen nehir havzalarında yeni devletlerin kurulması sınıraşan veya sınır oluşturan akarsuların kullanımı ile ilgili sorunlara neden olmuştur. Günümüzde 263 nehir havzasının suları ulusal sınırları aşmaktadır. Bu su havzalarının tamamında ya da bir kısmında sınırları bulunan ülkelerin sayısı 145'tir. Bu ülkelerden 30'u ise tamamen bu havzaların sınırları içinde yer almaktadır. Dünya nüfusunun yaklaşık %40'ı iki veya daha fazla ülkeyi kapsayan nehir ve göl havzalarında yaşamaktadır. Ayrıca, dünya çapında yaklaşık 2 milyar insan, yaklaşık 300 sınıraşan akifer sistemini içeren yeraltı suyuna bağımlı durumdadır. 1948 yılından bu zamana kadar, 37 su havzası üzerinde şiddetli çatışmalar yaşanmıştır. Buna karşın aynı dönemde yaklaşık olarak 295 uluslararası su anlaşması imzalanmıştır. Bu çalışmanın amacı dünyada sınır oluşturan nehirlerin günümüzdeki mevcut durumunu araştırmaktır. Sınırlar hakkındaki ilgili literatür incelendiğinde yapılan çalışmaların önemli bir kısmının kara sınırları ile ilgili olduğu görülmektedir. Yakın zamana kadar nehirlerin oluşturduğu sınırlar ile ilgili çalışmalar ihmal edilmiştir. Tarama modelinde betimsel bir araştırma olan bu çalışma ile literatüre katkıda bulunmakta amaçlanmıştır.