Durağan'ın (Sinop) Jeoturizm Açısından Değerlendirilmesi

Abstract

Jeolojik ve jeomorfolojik zenginlikler, doğanın işleyişi hakkında bilgiler sunan, tıpkı nesli tehlikede olan canlılar gibi korunarak, geleceğe aktarılması gereken miraslardır. Batı Karadeniz Bölümü'nde yer alan Sinop'un, kıyı ardı ilçelerinden biri olan Durağan, tektonizma, flüvyal süreçler ve litolojisine bağlı olarak ilgi çekici yer şekillerine sahiptir. Buradan hareketle; Durağan'da jeoturizm, jeo-eğitim faaliyetlerine konu olabilecek yer şekillerinin tespiti ve jeoturizm potansiyellerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Arazi çalışmalarıyla yer şekilleri bulunup, morfometrik özellikleri incelenmiş, ulaşılabilirlikleri, bilimsel ve turistik yönleri araştırılmıştır. Sahayla ilgili veriler temin edilmiş, CBS kullanılarak görseller üretilmiştir. Tespit edilen yer şekillerinin jeoturizm potansiyellerinin belirlenebilmesi için Jeosit Ön Değerlendirme Modeli (Preliminary Geosite Assessment Model-GAM) kullanılmıştır. Yer şekilleri; bilimsel, doğal ve korunma özelliklerine göre belirlenen üç ana değere; işlevsel ve turistik özelliklerine göre belirlenen iki ek değere göre, 0-1 arasında puanlanıp, bir matrise yerleştirilmiştir. Bu sayede düşük, orta ve yüksek seviyeleri gösteren "Z" alanları belirlenmiştir. Durağan'da üç şelale, iki mağara, kanyon, volkanitler ve kayalıklar olmak üzere, jeosit ve jeoeğitim alanı olabilecek, sekiz yer şekli tespit edilmiştir. Bu şekiller GAM matrisinde; Z21, Z22 ve Z32 alanlarındadır. Z21, orta seviye ana, düşük seviye ek, Z22 orta seviye ana ve ek, Z32 ise yüksek seviye ana, orta seviye ek değerlere sahip jeositleri göstermektedir. Tespit edilen şekillerin, yatırım eksiklikleri nedeniyle işlevsel turizm değerlerinin düşük olması ve tanıtım eksikliği ek değer puanlarını; yöreyle ilgili akademik çalışmaların az olması, koruma statülerindeki eksiklikler ise ana değer puanlarını düşürmüştür. Bulgulara göre, Durağan'da en yüksek jeoturizm değerine kendi içlerinde farklı jeolojik zenginlikleri de barındıran Kızılırmak Kanyonu ve Karakaya Kayalıkları, en düşük değere ise Ağcaçal Mağarası sahiptir. Durağan, sosyoekonomik imkânların kısıtlı, kırsal nüfusun ağırlıklı olduğu bir yerleşmedir. İlçede jeoturizm potansiyeli olan yer şekillerinin belirlenmesi, koruma altına alınması ve sürdürülebilirlik ilkesiyle turizme kazandırılması yöreye katkı sağlayacaktır. Jeoloji ve jeomorfoloji eğitimlerinde teorik bilginin arazide desteklenmesi gerekmektedir. Durağan'da tespit edilen yer şekilleri, estetik değerlerinin yanında birer jeo-eğitim alanı olabilir. Bu yer şekillerinin, jeoturizme açılması, jeo-eğitim ve jeomirasın korunabilmesi açısından önemlidir.