The aim of the study was to compare the effectiveness of stimulation of gilts puberty by natural method and with gonadotropins. The results of reproduction parameters of gilts were also compared. Gilts were also supported by diet with easilly assimilated carbohydrates. The study was carried out on the group of 80 gilts which were divided into 2 groups (A and B) according to the method of inducing puberty: by using mature boar or gonadotropins eCG and hCG. In each group were isolated two subgroups in which gilts were mated in first or second estrus (A1, A2 and B1, B2). The first estrus occured earlier in gilts induced naturally. More numerous litters were obtained from gilts mated in the second estrus independently of method of puberty stimulation. The highest effectiveness of mating was obtained in gilts induced by gonadotropins in second estrus and the lowest also in gilts stimulated by gonadotropins but mated in first estrus. More piglets for 21 st day were reared by gilts mated in second estrus independently on puberty induction method. od metody indukowania dojrzałości płciowej, kryte w drugiej rui. Największą skuteczność krycia uzyskano u loszek indukowanych gonadotropinami w drugiej rui, a najmniejszą również indukowanych gonadotropinami, ale krytych w pierwszej rui. Więcej prosiąt do 21. dnia odchowały loszki kryte w drugiej rui, niezależnie od metody indukowania dojrzałości płciowej.Słowa kluczowe: dojrzałość płciowa, gonadotropiny, knur, loszki, ruja Streszczenie szczegółowe Przeprowadzone doświadczenie miało na celu zbadanie efektywności stymulacji naturalnej i gonadotropinowej u loszek. Grupę 80 loszek mieszańcowych F1 (wbp x pbz) podzielono na dwie grupy A i B, po 40 osobników każda. Każdą z nich podzielono na kolejne dwie grupy po 20 osobników: A1 i A2 oraz B1 i B2. Loszki z grup A1 i B1 kryto w pierwszej rui, natomiast loszki z grup A2 i B2 w drugiej rui. Wszystkie loszki od 142 dnia życia, przez 21 dni żywiono wspomagającą dietą, tzw. insulinogenną wzbogaconą łatwo przyswajalnymi węglowodanami w postaci glukozy i śruty kukurydzianej. Dieta ta powoduje utrzymywanie się podwyższonego poziomu insuliny, hormonu metabolicznego, który między innymi zwiększa receptywność układu rozrodczego na gonadotropiny. Wszystkie zwierzęta zakwalifikowane do doświadczenia były bardzo wyrównane pod względem wieku i masy ciała. Od 150 dnia życia loszek rozpoczęto stymulację naturalną w grupie A, gdzie knura wprowadzano do kojca z loszkami 2 x dziennie na ok. 20 minut. Loszkom z grupy B zainiekowano domięśniowo 750 IU eCG i po 72 godz. 500 IU hCG. Po kolejnych 16 dniach zwierzętom z grupy B2 podano te same hormony, jednak w formie preparatu zawierającego ich kombinację w ilości odpowiednio 400 i 200 IU. Pierwsza ruja u loszek z grupy A1 wystąpiła w wieku 171,55 ± 9,94 dni, gdy uzyskały one średnio 94,25 ± 5,73 kg masy ciała. Natomiast loszki z grupy B1 pierwszą ruję wykazały w wieku 193,38 ± 9,25 dni i przy masie ciała 100,13 ± 5,11 kg. W odniesieniu do obu wartości różnice okazały się wysoko istotne statystyczn...