Enflasyon Bekleyişlerinin Oluşumu: Davranışsal İktisat Açısından Bir Analiz

Abstract

Enflasyon bekleyişleri gerçek enflasyonun önemli bir belirleyicisi olduğundan para politikasının yürütülmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Merkez bankaları, iktisadi birimlerin enflasyon bekleyişlerini kontrol ederek enflasyon hedefiyle uyumlu olması için çabalamaktadır. Bu uyumun gerçekleşmesi durumunda merkez bankaları enflasyondaki dalgalanmaları daha rahat yönetebilme olanağına sahip olmakta ve enflasyonu kontrol etmede daha başarılı sonuçlar elde etmektedirler. Enflasyon bekleyişleriyle ilgili olarak ana akım iktisatta temel paradigma rasyonel bekleyişler hipotezidir. Bu hipoteze göre iktisadi birimler var olan tüm bilgiden yararlanarak bekleyişlerini oluşturmakta ve enflasyon konusunda optimal tahminlerde bulunmaktadırlar. Rasyonel bekleyişlere dayalı olarak enflasyon tahminleri yapılırken üstelik bilginin homojen dağıldığı ve bu bilgiyi sınırlayan psikolojik faktörlerin de aynı olduğu kabul edilmektedir. Fakat davranışsal iktisat alanında yapılan çalışmalar, enflasyon tahminlerini çevreleyen eksik bilginin ve belirsizliğin önemini ve enflasyon konusunda tutulan inançların zamanla değişebilmesini, dolayısıyla heterojenliği, temel alarak rasyonel bekleyişler hipotezine eleştiriler getirmişlerdir. Bu eleştirilerin sonucunda enflasyon bekleyişlerinin oluşumunu açıklamada alternatif davranışsal yaklaşımlar geliştirilmiştir. Bu yaklaşımların en önemlileri yapışkan bilgi modeli, rasyonel dikkatsizlik yaklaşımı, epidemiyolojik bekleyişler modeli ve Bayesyen öğrenme modelidir. Bu kapsamda çalışmanın temel amacı teorik ve ampirik literatür temelinde enflasyon bekleyişlerinin gerçek yaşamda, rasyonel bekleyişlerden farklı olarak, nasıl oluştuğunu davranışsal iktisat bağlamında ortaya koymaktır. Çalışmada enflasyon bekleyişlerinin, bireysel davranışlardaki heterojenliğin sonucu olarak, rasyonel bekleyişler hipotezine aykırı biçimde oluştuğu, davranışsal iktisadın enflasyon bekleyişlerinin oluşumunu farklı psikolojik yaklaşımlar ile açıklayarak merkez bankalarına hem fiyat istikrarını sağlamada hem de etkin bir para politikası izlemede önemli bir katkı sağladığı sonucuna ulaşılmıştır. Çalışma enflasyon bekleyişlerini rasyonel bekleyişler yaklaşımına göre açıklayan modellerdeki eksikliği ortaya koyarak bu eksikliği gidermede davranışsal yaklaşımların önemini ortaya koymuştur.