Ergani̇ İlçesi̇ni̇n (Di̇yarbakir) Jeopark Potansi̇yeli̇

Abstract

Turizm, doğal ve beşeri (kültürel) değerlerin korunması, tanıtılması ve gelecek nesillere aktarılmasında önemli bir paya sahiptir. Jeoturizm, herhangi bir alanda yerin geçmiş tarihine tanıklık etmiş olan değerlerin sürdürülebilir bir şekilde kullanımına dayalı olan bir turizm faaliyetidir. Jeoturizm faaliyetlerin sistematik bir şekilde sürdürülebilmesinin en önemli yolu, jeoparklardır. Jeoparklar, aynı veya farklı türden jeomiras veya jeositlerin topluca bulunduğu, yaya gezme mesafesinden küçük olmayan, ziyarete açık, idaresi kurulmuş, özel doğa koruma alanlarıdır. Ergani ilçesi, coğrafi olarak Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nin Yukarı Fırat Bölümü'nde yer alır. Tektonik olarak ise, Güneydoğu Toroslar dağ kuşağına ait olan Maden Dağlarının güneyinde, kenar kıvrım kuşağı ile Diyarbakır havzası sınırında kurulmuştur. Sahada jeolojik, jeomorfolojik, arkeolojik ve tarihi özelliklerinden kaynaklanan önemli jeopark öğeleri bulunur. Hilar mağaraları ve Çayönü, Hendek mağaraları, nümmülitli fosil sahası, kıvrım ve bindirme yapıları, volkanik ve karstik şekiller, höyükler, Asur kabartmaları ve birçok tarihi değer bunlardan bazılarıdır. Literatürde Ergani ilçesinde bulunan doğal (coğrafi) ve beşeri (kültürel) değerleri, jeopark potansiyeli açısından değerlendiren ve ortaya koyan herhangi bir çalışma mevcut değildir. Bu çalışmanın amacı, Ergani ilçesinde bulunan doğal (coğrafi) ve beşeri (kültürel) değerlerin, jeopark potansiyelinin belirlenmesidir.Bunun için literatür verileri, 1/100.000 ölçekli basılı jeoloji haritaları, 1/250.000 ölçekli basılı diri fay haritaları, 1/25.000 ölçekli basılı topografya haritaları, 10*10 m çözünürlüklü Sayısal Yükselti Modeli (SYM) verisi, Google Earth görüntüleri ve saha çalışması verileri kullanılmıştır. Veriler, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) teknolojileri ve jeomorfolojik yöntemler ile birlikte değerlendirilmiştir. Bu çalışmanın sonucunda Ergani ilçesinde jeolojik, jeomorfolojik, arkeolojik ve tarihi özelliklerden kaynaklanan birçok jeopark öğesi tespit edilmiştir. Fosil sahaları, kıvrım yapıları ve bindirme fayları, çeşitli karstik şekiller (lapya, mağara), piroklastik koniler, höyükler, antik mağara yerleşmeleri, kaleler ve kiliseler bunlara örnek olarak verilebilir.