Ergenlerde Akıllı Cep Telefonunun Problemli Kullanımını Azaltmaya Yönelik Bir Psikoeğitim Programının Etkililiğinin İncelenmesi

Abstract

Bu araştırmanın amacı günümüzde ergenlerin yaşamında birçok açıdan (psikolojik ve fiziki sağlık, akademik, finansal, toplumsal vb) önemli bir problem haline gelmeye başlayan akıllı telefonların problemli kullanımını azaltmaya dönük hazırlanan psikoeğitim programının etkililiğini incelemektir. Araştırmada iç içe karma desen kullanılmıştır. Araştırmada ortalama,standart sapma, Kruskal Wallis H Testi, Friedman Mertebeler Testi, Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi, Mann-Whitney U Testi ve içerik analizi kullanılmıştır. Oturumların hazırlanmasında ergenler, veliler ve rehber öğretmenlerle yapılan görüşmeler ve ilgili alanyazın dikkate alınmıştır. Hazırlanan 11 oturumluk psikoeğitim programının ergenlerde akıllı cep telefonunun problemli kullanımını azaltmadaki etkililiğini test amacıyla 3x3'lük (deney, kontrol ve plasebo X öntest-sontest-izleme testi) split plot faktöryel desen kullanılmıştır. Araştırmanın deney, kontrol ve plasebo gruplarında 10'ar ortaöğretim öğrencisi yer almıştır. Elde edilen bulgulara göre uygulanan 11 oturumluk psikoeğitim programının ergenlerde akıllı telefonların problemli kullanımını azaltmada etkili olduğu bulunmuştur. Ayrıca programın bitişinde deney grubu öğrencilerinden grubun etkililiğine ilişkin alınan görüşlerin de programın etkili olduğunu yönündedir. Elde edilen bulgular tartışılmış ve bazı önerilerde bulunulmuştur.

Teknoloji Bağımlılığını Önlemeye Yönelik Psikoeğitim Programının 8. Sınıf Öğrencileri Üzerindeki Etkisi

“…Elde edilen veriler deney grubundaki öğrencilerin çalışma sonrasında internet bağımlılığı puanlarında anlamlı bir düşüşe işaret etmektedir. Alanyazın incelendiğinde bu bulguyla uyumlu olarak daha önce dünyada ve ülkemizde gerçekleştirilmiş olan benzer araştırmalarda da yapılan deneysel müdahalelerin sonucunda deney grubundaki katılımcıların internet bağımlılığı düzeylerinde düşüş izlendiği bildirilmektedir (19,(23)(24)(25)(26)(28)(29)(30)(31)(32)(34)(35)(36)(37)(38)(40)(41)(42)(43). Nispeten daha az sayıdaki çalışma ise uygulanan deneysel müdahalenin katılımcıların internet bağımlılığı puanlarına anlamlı bir etkisinin olmadığını bildirmektedir (20,27,33,39).…”

“…Teknoloji bağımlılığını önlemeye yönelik girişimlerin ise tedaviye yönelik çalışmalara kıyasla daha ekonomik ve bağımlılık oluşmadan müdahaleyi esas aldığı için daha işlevsel olduğu bilinmekle birlikte bu tür önleme çalışmalarının sayısının az sayıda olduğu belirtilmektedir (18). Alanyazında teknoloji bağımlılığını önlemeye yönelik çalışmalara bakıldığında araştırmacıların son yıllarda dünyada (19)(20)(21)(22)(23)(24)(25)(26)(27)(28) ve ülkemizde (29)(30)(31)(32)(33)(34)(35)(36)(37)(38)(39)(40)(41)(42)(43) bu konuya daha fazla yoğunlaşmaya başladığı görülmektedir. Bununla birlikte çoğu araştırmanın örneklemini lise veya üniversitede eğitim gören öğrenciler oluşturmaktadır ve birkaç çalışma hariç (21,24,25,28,33,43) ortaokul grubundaki çalışmaların görece az olduğu dikkat çekmektedir.…”

Ailede Akıllı Telefon Bağımlılığı Ölçeği Geliştirme Çalışması

“…Özellikle de ebeveynlerin akıllı telefon bağımlılık düzeylerinin hangi boyutta olduğunun tespit edilmesine yönelik çalışmaların yapılması büyük öneme sahiptir (Şanlı, 2018). Mevcut araştırmalar incelendiğinde, araştırmaların genellikle öğrenciler (Adnan & Gezgin, 2016;Aktaş & Yılmaz, 2017;Akyürek, 2020;Alkın, 2018;Bağcı & Pekşen, 2018;Bulduklu & Özer, 2016;Çakır & Demir, 2014;Çakır & Oğuz, 2017;Çetinkaya, 2019;Çevik, 2018;Demir, 2018;Demirci vd., 2014;Dikeç & Kebapçı, 2018;Doğan & Tosun, 2016;Durak, 2019;Durak & Seferoğlu, 2018;Erdem vd., 2016;Gezgin vd., 2018;Gezgin vd., 2017;Işık & Kaptangil, 2018;İkiışık vd., 2020;Kalen, 2018;Karaca, 2017;Kaya & Argan, 2015;Kızıltoprak, 2018;Kumcağaz vd., 2020;Kuyucu, 2017;Levent, 2020;Minaz & Çetinkaya-Bozkurt, 2017;Noyan vd., 2015;Ölmeztoprak, 2019;Özen & Topçu, 2017;Pamuk & Kutlu, 2020;Polat, 2017;Sanal & Özer, 2017;Savcı & Aysan, 2017;Semerci & Akgün Kostak, 2018;Sırakaya, 2018;Şanlı, 2018;Şar vd., 2015;Şar & Işıklar, ...…”

Ergenlere Yönelik Aile Destekli Nomofobiyi Azaltma Müdahalesi

“…Programın sonunda akıllı telefon bağımlılığını önlemeye yönelik eğitim programı uygulanan deney grubunun akıllı telefon bağımlılığı dereceleri, hiçbir müdahalede bulunulmayan kontrol grubuna göre anlamlı düzeyde azalmıştır. Pamuk(35), ortaöğretim öğrencilerine akıllı cep telefonunun problemli kullanımını azaltmaya yönelik on bir oturumdan oluşan psiko-eğitim programı uygulamıştır. Öğrencilere, onları akıllı telefona aşırı yönelten inançlarını sorgulamalarını sağlayarak yaşamlarında kaçırdıkları aktiviteleri fark ettirmiş, sonrasında ise problemli akıllı cep telefonları kullanmaya ilişkin öz kontrol becerilerini geliştirebilmek ve koruyabilmek için kullanım yeri ve zamanını sınırlandırmak, gereksiz uygulamalardan kurtulmak, yaşamda cep telefonunun olmadığı etkinlikler planlayabilmek gibi ödevler vermiştir.…”