StreszczenieOcena narażenia dermalnego na substancje chemiczne w środowisku pracy jest zagadnieniem problematycznym. Wynika to w pierwszej kolejności z braku danych na temat wielkości narażenia zawodowego, pochodzących z pomiarów stężeń chemikaliów. Ze względu na powszechność potencjalnego narażenia przez kontakt ze skórą w środowisku pracy i jego konsekwencje zdrowotne konieczne jest szukanie skutecznych rozwiązań umożliwiających wiarygodną ocenę narażenia. Celem pracy jest przybliżenie bezpomiarowej oceny narażenia dermalnego na substancje chemiczne za pomocą modeli predykcyjnych i bliższe przedstawienie zasad działania wybranego modelu polskim użytkownikom. W pracy przedstawiono przykładowe modele wspomagające pracodawcę w ocenie narażenia zawodowego związanego z kontaktem substancji chemicznych ze skórą pracownika, opracowane w krajach Unii Europejskiej, jak również poza Unią. Na podstawie danych literaturowych w artykule krótko opisano wybrane modele do szacowania narażenia dermalnego: EASE (Estimation and Assessment of Substance Exposure -oszacowanie i ocena narażenia na substancję), COSHH Essentials (Control of Substances Hazardous to Health Regulations -utrzymywanie pod kontrolą substancji niebezpiecznych dla zdrowia), DREAM (Dermal Exposure Assessment Method -metoda oceny narażenia dermalnego), Stoffenmanager , ECETOC TRA (European Centre for Ecotoxicology and Toxicology of Chemicals Targeted Risk Assessment -ukierunkowane szacowanie ryzyka Europejskiego Centrum ds. Ekotoksykologii i Toksykologii Chemikaliów), MEASE (Metal's EASE), PHED (Pesticide Handlers Exposure Database -baza danych na temat narażenia użytkowników pestycydów), DERM (Dermal Exposure Ranking Method -metoda rankingu narażenia dermalnego) i RISKOFDERM (Risk Assessment of Occupational Dermal Exposure to Chemicals -ocena ryzyka wynikającego z narażenia dermalnego na chemikalia). Ponadto bardziej szczegółowo zaprezentowano charakterystykę modelu RISKOFDERM, wskazówki dotyczące korzystania z narzędzia oraz informacje na temat danych wejściowych i wyjściowych tego modelu. Opisano problem oceny narażenia dermalnego w ciągu całego dnia roboczego, a także przedstawiono przykładowe szacowanie narażenia za pomocą modelu RISKOFDERM i dotychczasową ocenę skuteczności tego modelu. W przypadku braku danych z pomiarów stężeń chemikaliów stwarzających zagrożenie dla pracownika w wyniku kontaktu ze skórą użycie modelu RISKOFDERM umożliwia ocenę potencjalnego dermalnego narażenia zawodowego, co może podnieść jakość oceny ryzyka, a przez to skuteczność sterowania ryzykiem wynikającym z narażenia przez skórę. Med. Pr. 2017;68(4):557-569 Słowa kluczowe: narażenie zawodowe, modele predykcyjne, ocena narażenia, higiena pracy, narażenie dermalne, RISKOFDERM
AbstractAssessment of dermal exposure to chemicals in the work environment is problematic, mainly as a result of the lack of measurement data on occupational exposure to chemicals. Due to common prevalence of occupational skin exposure and its health consequences it is necessary to look for efficient soluti...