Evaluation of Urban Renewal Practices in Traditional Settlement Structures in the Context of Sustainability: The Case of Alipaşa-Lalebey Neighborhood

Abstract

İklim değişikliği, kuraklık, sel gibi doğal afetler 21.yy’da kentlerin sık olarak karşılaştığı problemler arasında gösterilmektedir. Kentsel sürdürülebilirlik konusu günümüzde sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşmak için önemli bir kaynak olarak gösterilmektedir. Bu bağlamda dünya üzerindeki birçok ülke çevresel felaketlere ve tehlikelere karşı koymak amacıyla kentsel sürdürülebilirlik göstergeleri çerçevesinde önlem almaya başlamıştır. Geniş perpektifte sosyal, çevresel ve ekonomik ölçekte kentlerin afetlere karşı kırılgan özellikleri belirlenmiş ve problemlere çözümler getirilmesi hedeflenmiştir. Bu bağlamda çalışma kapsamıda Diyarbakır Tarihi Suriçi kent dokusunda yer alan Alipaşa-Lalebey Mahallesinde uygulanmış olan kentsel yenileme projeleri eski kent dokusuyla karşılaştırılarak çevresel, ekonomik ve sosyal sürdürülebilirlik göstergeleri çerçevesinde değerlendirilmiştir. Çalışmada literatür araması, GIS (Coğrafi Bilgi Sistemi), alan çalışması ve derinlemesine görüşmeler yöntem olarak kullanılmıştır. Eski-yeni yerleşim dokusuna ait Koruma Amaçlı İmar Planı ile Kentsel Yenileme Projeleri ArcMap programı kullanılarak haritalandırılmış daha sonra da sosyal, çevresel ve ekonomik sürdürülebilirlik göstergeleri çerçevesinde değerlendirilmiştir. Çalışma sonucunda Alipaşa-Lalebey Mahallesinde uygulanan kentsel yenileme projesinde yeni konut dokusunun geleneksel dokuya kapsamlı şekilde referans vermediği sonucuna varılmıştır. Sokak dokusunun değiştirilmesi, yapı adası, parsel-yapı tipolojilerindeki mekânsal değişimler, geleneksel yapım teknikleri ve malzemenin kullanılmaması kültürel mirasın ve toplumsal hafızanın korunmasının önüne geçen çevresel ve sosyal sonuçlar olarak karşımızda çıkmaktadır. Yerel kaynakların etkin şekilde kullanılmaması ve geleneksel meslek kollarına olan ihtiyacın azalması ekonomik sürdürülebilirlik göstergelerinin uygulanmamasına yol açmıştır. Literatürde geleneksel tarihi bir dokuda gerçekleşen kentsel yenileme proje uygulamalarını sosyal, ekonomik ve çevresel sürdürülebilirlik göstergeleri bağlamında ele alan kaynakların bulunmaması çalışmanın özgün değerini ortaya koymaktadır. Bu çalışma, gelecekte sıcak-kuru iklim bölgelerinde tarihi dokuda planlanacak olan kentsel yenileme projelerinde, sosyal, çevresel ve ekonomik kentsel sürdürülebilirlik prensiplerini bütüncül şekilde alarak daha etkili sürdürülebilir kentlerin oluşmasına rehberlik etmeyi hedeflemektedir.