Examination of Activities in Turkish Textbooks According to the Revised Bloom’s Taxonomy

Abstract

Bu çalışmanın amacı Türkçe ders kitaplarındaki (1-8. sınıf) etkinlikleri Yenilenen Bloom Sınıflandırması'nın (YBS) bilişsel süreç boyutu bağlamında incelemektir. Çalışmada incelenen Türkçe ders kitapları 2019-2020 eğitim-öğretim yılında Milli Eğitim Bakanlığınca onaylanan Türkçe ders kitapları arasından amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme yoluyla seçilmiştir. Etkinliklere ilişkin veriler, belge (doküman) incelemesi yöntemiyle toplanmış ve verilerin çözümlenmesinde içerik çözümlemesi kullanılmıştır. İncelenen Türkçe ders kitaplarında 4643 etkinliğin 1450'sinin (%31.23) anımsama, 1286'sının (%27.70) anlama, 771'inin (%16.61) uygulama, 227'sinin (%4.89) çözümleme, 648'inin (%13.96) değerlendirme ve 261'inin (%5.62) yaratma basamağında yer aldığı bulgulanmıştır. Yapılan incelemede Türkçe ders kitaplarında YBS'ye göre alt düzey bilişsel becerileri karşılayan etkinliklere (%75.53) daha çok yer verildiği saptanmıştır. Bu sonuçtan yola çıkarak Türkçe ders kitaplarındaki etkinliklerin öğrencileri düşünmeye ve beceri kazandırmaya yönlendirecek nitelikte hazırlanması gerektiği yanı sıra etkinliklerde YBS'nin bilişsel sürecindeki tüm basamaklara dengeli bir biçimde yer verilmesi önerilmektedir.

İlkokul Öğrencilerinin Farklı Metin Türlerine Yönelik Sorularının İncelenmesi

“…Böyle bir sürecin öğrencilerin soru oluşturma becerilerinin gelişimine katkı sağlamayacağı açıktır (Baysen, 2006). Mevcut öğretim programı içinde kullanılan Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlere yönelik etkinlik ve soruların benzer şekilde basit düzey bilişsel beceri ağırlıklı olduğu yapılan çalışmalarda görülmektedir (Çerçi, 2018;Eroğlu, 2019;Oryaşın, 2021;Sallabaş ve Yılmaz, 2020;Sarar Kuzu, 2013;Ulum ve Taşkaya, 2019).…”

Okuma Becerileri Kitabının Metin ve Sorularının İncelenmesi

“…Okuma becerileri öğretim sürecinde kaynak kitap kullanımının önemli bir yeri olduğu düşünüldüğünde ders kitapları ve kaynak kitaplarda bulunan metin ve bu metinlere yönelik hazırlanmış soruların önemi ortaya çıkmaktadır. Alanyazın incelendiğinde Türkçe ders kitaplarındaki metin ve soruların incelenmesine (Çeliktürk Sezgin ve Gedikoğlu Özilhan, 2019;Çeçen ve Kurnaz, 2015;Kaya vd., 2021;Kaplan, 2021;Oryaşın, 2021;Sallabaş ve Yılmaz, 2020;Sarar Kuzu, 2013;Türkben, 2018a;Türkben, 2018b;Vatansever Bayraktar, 2005), Türkçe dersi sınavlarında kullanılan soruların incelenmesine (Kanık Uysal, 2022), Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin okunabilirliklerinin incelenmesine (Baş ve İnan Yıldız, 2015;Durukan, 2014;Özçetin ve Karakuş, 2020), soru hazırlamaya yönelik taksonomilerin incelenmesine (Yıldırım, 2012;Yüceer, 2022), okuma becerilerinin nasıl değerlendirildiğine (Sönmez, 2021), okuma becerileri dersi öğretim programının incelenmesine (Eldeleklioğlu Onuk ve Avcı, 2021), okuma becerileri dersinin PISA okuduğunu anlama yeterliliklerine göre değerlendirilmesine (Batur ve Alevli, 2014) Bu araştırma 4. sınıf "Okuma Becerileri" kitabında yer alan metin ve bu metinlere yönelik hazırlanan soruları betimsel olarak incelemeyi hedeflemektedir. Araştırmada doküman analizi deseni kullanılmıştır.…”

Examination of the sub-text questions in the Turkish lesson primary school 4th grade book according to the Bloom’s Revised Taxonomy

“…Metin merkezli yürütülen Türkçe öğretiminde ve alan yazında yapılan incelemelerde ders kitaplarındaki soruların üst bilişsel düzeylerin ölçülmesinde yeterli olmadığı yönünde çeşitli çalışmalar mevcuttur. Bunlar büyük çoğunlukla ortaokul seviyesindeki ders kitabı ve öğrenci çalışma kitabındaki soru ve etkinliklerin incelendiği çalışmalar (Çeçen ve Kurnaz, 2015(Çeçen ve Kurnaz, Çerçi, 2018Durukan ve Demir, 2017;Eroğlu, 2019;Eroğlu ve Sarar Kuzu, 2014;Karakaş Yıldırım, 2020;Kıyagan, 2019;Oryaşın, 2021;Sallabaş ve Yılmaz, 2020;Sarar Kuzu, 2013;Tüm, 2016) olmakla birlikte ilkokul düzeyindeki çalışmalar daha sınırlı sayıdadır. İlkokul düzeyinde Yenilenmiş Bloom Taksonomisine göre yapılan çalışmalar arasında; Türkçe dersi 2, 3 ve 4. sınıf çalışma kitaplarının (Ulum, 2017) ve Türkçe ders kitaplarındaki (1-8) etkinliklerin (Oryaşın, 2021) incelenmesinin yanı sıra Barett Taksonomisiyle gerçekleştirilen 1.-8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metne dayalı anlama sorularının (Sezgin ve Özilhan, 2019) ve Türkçe dersi 4. sınıf kitabındaki metne dayalı soruların (Göksün ve Kocaarslan, 2021) incelendiği çalışmalar mevcuttur.…”

“…Bunlar büyük çoğunlukla ortaokul seviyesindeki ders kitabı ve öğrenci çalışma kitabındaki soru ve etkinliklerin incelendiği çalışmalar (Çeçen ve Kurnaz, 2015(Çeçen ve Kurnaz, Çerçi, 2018Durukan ve Demir, 2017;Eroğlu, 2019;Eroğlu ve Sarar Kuzu, 2014;Karakaş Yıldırım, 2020;Kıyagan, 2019;Oryaşın, 2021;Sallabaş ve Yılmaz, 2020;Sarar Kuzu, 2013;Tüm, 2016) olmakla birlikte ilkokul düzeyindeki çalışmalar daha sınırlı sayıdadır. İlkokul düzeyinde Yenilenmiş Bloom Taksonomisine göre yapılan çalışmalar arasında; Türkçe dersi 2, 3 ve 4. sınıf çalışma kitaplarının (Ulum, 2017) ve Türkçe ders kitaplarındaki (1-8) etkinliklerin (Oryaşın, 2021) incelenmesinin yanı sıra Barett Taksonomisiyle gerçekleştirilen 1.-8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metne dayalı anlama sorularının (Sezgin ve Özilhan, 2019) ve Türkçe dersi 4. sınıf kitabındaki metne dayalı soruların (Göksün ve Kocaarslan, 2021) incelendiği çalışmalar mevcuttur. Bu çalışmalarda taksonomiler aracılığıyla yapılan değerlendirmelerde bilişsel alan düzeylerinin "hatırlama", "anlama" ya da "uygulama" gibi düzeylere yönelik olduğu; analiz, değerlendirme, yaratma gibi üst düzey bilişsel süreçlere erişimin yeterli seviyelere ulaşamadığı tespit edilmiştir.…”