Hafızlık Deneyiminin Psikolojik Yaklaşımla İncelenmesi

Abstract

Bu çalışmada, yüzyıllardır Müslüman-Türk kültüründe değer atfedilen hafızlık ritüelinin bireylerin yaşamındaki rolü ele alınmıştır. Hafızlığa yönelme nedenlerini, hafızlığın yaşama kattığı anlamı, eğitim sürecinde yaşananları ve hafızlığın yaşama etkilerini açığa çıkarmaya çalışan bu araştırmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Nitel araştırma tekniklerinden de durum çalışmasına başvurulmuştur. Yarı-yapılandırılmış görüşmelerin kullanıldığı bu araştırmada, hafız olmaya hak kazanmış 20 kişiyle ev, iş yeri veya topluma açık alanlarda yüz yüze ya da online görüşmeler yapılmıştır. Elde edilen verilere içerik analizi uygulanmıştır. Bulgular 7 ana temada sınıflandırılmıştır. Bu temalar hafız olmaya yönelmede etkili olan faktörler, hafızlığın anlamlandırılması, yaşanan sıkıntılar, hafızlığın başa çıkmayla ilişkisi, hafızlığın yaşam tarzını şekillendirmedeki rolü, Tanrı tasavvuru ve hafızlığın bireye etkileridir. Sonuç itibariyle denilebilir ki, hafızlık eğitimi ve hafızlık kişilerin yaşamında çok boyutlu bir etki alanına sahiptir. Yaşamda amaçlar belirlemek ve yaşama anlam kazandırmakta bir referans kaynağıdır. Bunun yanında, kişilerin yaşamlarını şekillendirme fonksiyonuna sahiptir ve Tanrı tasavvurlarının oluşumunu etkilemektedir. Ayrıca hafızlık eğitimi çeşitli zorlukları barından bir süreçtir ve başa çıkmayla yakından ilişkilidir. İlerleyen süreçlerde ise hafızlık başlı başına bir başa çıkma stratejisine dönüşebilmektedir. Hafızlık eğitiminin bireyin tutum ve davranışlarında birtakım etkilere ve değişimlere yol açtığı da tespit edilen bir diğer önemli bulgudur. Hafızlık bağlamında din psikolojisi bakış açısıyla yapılacak nitel ve nicel araştırmaların önem taşıyacağı düşülmektedir.