Hazar Gölü’ndeki (Elazığ/Doğu Türkiye) çökellerin mühendislik özelliklerine ve sualtı kütle hareketlerine genel bir bakış

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Doğu Anadolu Fay Zonu içerisinde yer alan ve Türkiye'nin önemli tektonik göllerinden birisi olan Hazar Gölü yamaçlarındaki çökellerin ve yamaçlarda belirlenen su altı kütle hareketlerinin mühendislik özelliklerinin belirlenmesidir. Bu amaçla, gölde gerçekleştirilmiş olan yüksek çözünürlüklü sığ-sismik veriler kullanılarak belirlenen noktalardan alınan örselenmemiş zemin örneklerinde laboratuvar deneyleri gerçekleştirilmiştir. Deney sonuçlarına göre, akarsuların Hazar Gölü'ne boşaldığı alanlardaki zeminler inorganik iri silt (MLN), gölün orta kesimlerinde ise yüksek plastisiteli silt (MH)'dir. Zeminlerin doygun birim hacim ağırlık değerleri derinlikle artarken, porozite ve boşluk oranı değerleri ise azalmaktadır. MLN sınıfı zeminlerin dayanımı MH sınıfı zeminlere göre oldukça yüksektir. MH sınıfı zeminlerin dayanımı ise yeterince sıkılaşma olmadığından oldukça düşüktür. Hazar Gölü'ne ait sismik profillerde, eğimin dik olduğu yamaçlarda zemin kalınlığı maksimum 3 m civarında iken, eğimin daha az olduğu yamaçlarda zemin kalınlığı 10 m'ye kadar ulaşabilmektedir. Zemin kalınlığının fazla olduğu yamaçlarda, özellikle zeminin kendi ağırlığı ile gelişmiş su altı kütle hareketleri mevcuttur. Bu kütle hareketleri, plastik deformasyon izlerinin ve dairesel kayma yüzeylerinin açıkça görülebildiği slump tipi kaymalardır. Hazar Gölü yamaçlarındaki zeminlerin oldukça düşük dayanımlı olduğu göz önüne alınırsa, bu kütle hareketlerinin çökellerin kendi ağırlığının etkisiyle kayarak oluştuğunu ve Doğu Anadolu Fay Zonu (DAFZ)'nda meydana gelen depremlerin de bu kütle hareketlerini kolaylaştırdığı söylenebilir.

Hazar Gölü Sedimentinde Jeolojik Dönemlere Bağlı Olarak Bazı Elementlerin Konsantrasyonlarının Belirlenmesi

“…Havzada ölçülen en düşük sıcaklıklar ocak ayında, en yüksek sıcaklıklar temmuz ayında görülmektedir. Havza en fazla yağışı nisan ayında alırken, en yağışsız geçen ay ağustos ayıdır (Arslan, 2014). Bu açıklamalar göz önüne alındığında Hazar Gölü sedimentinde birikim gösteren element konsantrasyonlarının değişimi üzerinde iklimsel faktörlerin de etkili olmaktadır.…”