Hemşirelik Öğrencilerinin Ahlaki Kimlik ve Empati Düzeyleri Arasındaki İlişki

Abstract

Ahlak, toplumdaki bireylerin refah içerisinde birlikte yaşamalarına yardımcı olan önemli bir kavramdır. Ahlaki kimlik ise kişiyi bir davranışa güdüleyen ve davranışı düzenleyen mekanizma olarak tanımlanabilir. Ahlaki kimliğin iki bileşeni bulunmaktadır. Bunlar, içselleştirme ve sembolleştirmedir. İçselleştirme, başkalarının mutlaka görmediği veya bilmediği özel ahlaki kimlik deneyimini ifade eder. Diğer taraftan sembolleştirme, eylemlere veya kişisel eşyalara yansıyan gibi ahlaki kimliğin dışa vurumunu ifade eder. Ahlaki kimliğin gelişmesinde etkili olan faktörlerden birisi empatik beceridir. Empati bilişsel, duyusal, davranışsal ve ahlaki bileşenleri olan çok boyutlu ve karmaşık bir kavramdır. Hemşirelerin doğumdan ölüme yaşamın her aşamasına eşlik eden bakım rolleri, savunmasız bireylerle kurduğu etkileşimlerde empatik olmayı ve ahlaklı davranmayı zorunlu kılmaktadır. Hemşirelik eğitiminin temel amaçlarından biri, öğrencilerin kişisel değerlerinin, doğru ve yanlış algılamalarının, hemşirelik mesleğinin ahlaki normlarıyla uyumlu olan profesyonel bir hemşirelik kimliğine dönüştürülmesidir. Bu nedenle ahlaki kimliğin gelişimine etki eden faktörlerin neler olduğunu bilmek ve hemşirelik temel eğitiminde ahlaki kimliğe yer vermek önemlidir. Bu araştırma tanımlayıcı ve analitik türde tasarlanmış olup, mesleki sorumlulukları nedeniyle hem ahlaki kimliklerinin hem de empatik becerilerinin gelişmiş olması beklenen hemşirelik öğrencilerinin ahlaki kimlik ve empati düzeyleri arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın evrenini bir devlet üniversitesinde hemşirelik bölümümde öğrenim gören hemşirelik öğrencileri oluşturmaktadır. Evreni bilinen örneklem hesaplaması yapılmış ve toplamda 341 hemşirelik öğrencisi ile araştırma tamamlanmıştır. Veriler çevrimiçi olarak Tanıtıcı Bilgi Formu, Ahlaki Kimlik Ölçeği ve Toronto Empati Ölçeği ile toplanmıştır. Verilerin analizi Statistical Package for the Social Sciences (SPSS) 29 paket programı ile yapılmıştır. Öncelikle katılımcıların ve ölçüm araçlarının tanımlayıcı istatistikleri (sayı, yüzde, ortalama, iç tutarlık kat sayısı vb.) yapılmıştır. Verilerin normallik analizi için Kolmogorov-Smirnov Testi yapılmış olup, veriler normal dağılma uymadığından parametrik olmayan testler kullanılmıştır. Hemşirelik öğrencilerinin kişisel ve aile özellikleri Mann-Whitney ve Kruskal Wallis testleriyle değerlendirilmiş ve ilişkileri belirlemek için Spearman korelasyon analizi, basit ve doğrusal regresyon analizi yapılmıştır. Hemşirelik öğrencilerinin Ahlaki Kimlik Ölçeği-içselleştirme alt boyutu puan ortalaması 29,73±4,70 (17-35), Ahlaki Kimlik Ölçeği- sembolleştirme puan ortalaması 23,28±5,97 ve Toronto Empati Ölçeği puan ortalaması 53,61±7,23 olarak hesaplanmıştır. Öğrencilerin içselleştirme ve empati düzeylerinin yüksek, sembolleştirmenin ise orta düzeyin biraz üstünde olduğu gözlenmiştir. Araştırmada kadınların erkeklere ve çekirdek ailesiyle yaşayanların geniş ailesiyle yaşayanlara göre içselleştirme ve empati düzeylerinin anlamlı şekilde yüksek, hiç kardeşi olmayanların sembolleştirme düzeyinin ise anlamlı şekilde zayıf olduğu belirlenmiştir. İçselleştirme düzeyi ve empati düzeyi arasında orta şiddette pozitif korelasyon istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Çalışmada incelenen değişkenler arasındaki bağımlılık yapısını açıklamak için farklı basit ve çoklu doğrusal regresyon modelleri ele alınmıştır. Öğrencilerin AKÖ-içselleştirme düzeyi, empati düzeyindeki değişimin %30,7’sini açıklamaktadır. Buna karşın AKÖ-sembolleştirme düzeyi, empati düzeyi üzerinde istatistiksel olarak anlamlı bir değişim yaratmamaktadır. Ayrıca AKÖ-içselleştirme düzeyi sabitken, kadın olmanın empati düzeyindeki pozitif yönlü bir değişimi açıklayabileceği belirlenmiştir. Sonuç olarak araştırma ile hemşirelik öğrencilerinin ahlaki kimlik ve empati düzeylerinin ortalamanın üstünde olduğu, bu kavramların birbirlerini etkiledikleri görülmüştür. Ahlaki kimliğin içselleştirme boyutu ve empati düzeylerinin aile yapısından ve cinsiyet değişkeninden etkilendiği sonucuna varılmıştır.