Mijnheer de Rector Magnificus, mijnheer de voorzitter van het College van Bestuur, zeer geachte toehoorders, Aan het begin van de vorige eeuw werden in hetzelfde jaar-in 1907-de eerste twee Nederlandse hoogleraren in de Kunstgeschiedenis benoemd: Willem Vogelsang in Utrecht en Wilhelm Martin in Leiden. 1 Groter verschil dan tussen deze twee toen nog zeer jonge geleerden was nauwelijks denkbaar en hun oraties, die eveneens in dat jaar werden uitgesproken, getuigen daarvan. 2 Vogelsang was vrijwel uitsluitend geïnteresseerd in de autonome artistieke ontwikkeling van de kunst, in het 'kennen en innerlijk beschrijven van het visuele beeld' door vormanalyse. 3 In zijn oratie sprak hij dan ook wat neerbuigend over kunsthistorici die zich slechts bezighouden met het beschrijven, vergelijken, en categoriseren, en met het verzamelen van historische gegevens over de kunstenaar, diens werk en diens omgeving. 4 Martin daarentegen was naar voren geschoven door juist dat type kunsthistorici: degenen die zich intensief met enerzijds kennerschap en anderzijds bronnenonderzoek hadden beziggehouden. Hij werd blijkens de voordracht van de Leidse curatoren gezien als vertegenwoordiger van een onder Abraham Bredius en Cornelius Hofstede de Groot ontwikkelde 'nationale Nederlandsche Kunstwetenschap'. 5 De richting van Vogelsang, geënt op het denken van Aloys Riegl en Heinrich Wölfflin, zou in de jaren twintig en dertig geheel de overhand krijgen en ook Martin zou er door worden meegesleept. Leest men nu hun beider oraties dan is de briljante rede van Vogelsang voor ons voornamelijk om historiografische redenen nog interessant. De oratie van Martin daarentegen, evenals zijn zes jaar eerder verschenen dissertatie, bieden nog steeds-of misschien vooral: opnieuw-aanknopingspunten voor recente kunsthistorische vragen. 6 Gevormd als ik was door de kunstgeschiedenisbeoefening uit de jaren zeventig, de tijd dat Martin voornamelijk werd gezien als de auteur van een weliswaar monumentaal, maar zwaar verouderd stijlhistorisch en nationalistisch gekleurd over-7 VERWONDERING OVER DE SCHILDERIJENPRODUCTIE
