İdea Ve Gerçekli̇k Di̇kotomi̇si̇nde Canavar İkonografi̇si̇nden “Van Gölü Canavari”nin Mi̇tsel Paradi̇gmasina

Abstract

Kültürlerin içinde büyüdükleri coğrafyaya özgü değerler taşıdığı gerçeği anlatılarına, masallarına, hikâyeleri ile mitlerine yansımıştır. Kulaktan kulağa yayılan birçok efsanevi söylem zamanla kültleşerek belli bir inanış bütünü içinde varlığını devam ettirmiştir. Nice nesiller bu öykülerle büyümüş ve gelecek kuşaklarına aktarmıştır. Derin ve karanlık suların ürkütücü, korkulan yapısı psikolojik anlamda insanları derinden etkilemiş, bu suların içinde yaşadığına inanılan birçok mitolojik yaratık gizemini hep korumuştur. Yüceltilerek kutsanmış sulara duyulan saygı da bir anlamda sosyal anksiyeteye dönüşmüştür. Denizlere kıyısı olan halklar için o sularda seyahate çıkmak pagan tanrılara kurbanlar sunularak başlamıştır. Hatta kurban edilen hayvanlara ait kafatasları da apotropaik tözlere dönüşmüş gemilerinin pruvalarına yerleştirilmiştir. Kafatası kültleri zamanla ahşap oyma figürlerle sembolize edilmeye başlanmıştır. Bu metamorfoz gemi süsleme sanatının doğmasına gemilerin estetiksel bir görünüme kavuşmasına da olanak sağlamıştır. Sanatın insanlığın korkularının tarihi kadar geçmişe dayandığı da bu şekilde ifade edilebilir. Suyla ilintili korku duyulan ifrit, yaratık veya canavarların farklı toplumlarda yaklaşık benzer niteliğe sahip olduğu görülmektedir. Türkiye’nin Doğu Anadolu Bölgesi sınırları içinde yer alan Van Gölü de yöre halkının sosyo-kültürel hayatlarının bir parçasıdır ve kutsal saydıkları sulardan biridir. Bu kutsallığı içinde Van Gölü Canavarı belki de ideadan uzak bir gerçekliktir veya tam tersi. Bu araştırma farklı efsanelerde özellikle sularda yaşadığı düşünülen yaratıkları incelemek ve Van Gölü Canavarı’nın mitsel özelliğini değerlendirmek üzere yapılmıştır.