Ya zış ma Ad re si / Add ress rep rint re qu ests to: Kadir Turan Marmara Üniversitesi, Eczacılık Fakültesi, Temel Eczacılık Bilimleri Bölümü, 34668, Üsküdar, İstanbul -Türkiye Elekt ro nik pos ta ad re si / E-ma il add ress: kadirturan@marmara.edu.
GİRİŞYaşlanma, zaman içerisinde canlının çevre ile olan ilişki-lerinde dengelerinin çevre lehine sonuçlandığı bir süreçtir. Bu sürecin ilerleyiş hızı canlının çevre ile olan etkileşimi ve kendi kalıtsal özelliklerine bağlı olarak değişir. Bu nedenle, yaşlanma olayı ortalama belirli bir süreç içerisinde ilerlese de, söz konusu çevresel ve kalıtsal faktörlere bağlı olarak kimi bireyler daha hızlı, kimisi ise daha geç yaşlanır. İnsanlar için yaşlanma sürecini etkileyen çevresel faktörlerin başın-da beslenme alışkanlığı ve kalitesi, içki ve sigara alışkanlığı, yaşanılan ortamın kalitesi (hava ve su gibi) gelmektedir. Genetik faktörler ise oldukça karmaşıktır. Farklı metabolik yolaklarla ilgili birçok gen bu süreci pozitif ya da negatif yönde etkilemektedir. Genetik faktörler insan ömrünü yaklaşık %25 oranında etkileyebilmektedir. Bu da 60 yıl olan minimal yaşam limitinin 75 yıla çıkması anlamına gelmektedir (1). Yaşam süresinin uzamasında etkili olan genleri; lipidprotein metabolizmasında rol alan proteinleri kodlayan genler (Apolipoprotein E-APOE geni), büyüme faktörü/insü-lin-benzeri büyüme faktörü 1/insülin (GH/IGF-1/INS) sinyal yolağında iş gören genler, DNA hasarı sinyalizasyonu ve onarımı ile ilgili genler ve pro/antioksidan yolaklarında iş gören genler olarak gruplandırmak mümkündür (2).Çeşitli hayvan modelleri ile yapılan çalışmalar sonucunda GH, GPX1, Foxo, KL, GHRHR, POLB, RAD52, INS ve TP53 gibi aday genlerin ekspresyonundaki artış ya da azalmanın organizmanın ömrünü etkilediği ortaya konmuştur (3-11). İnsanlarda, bazı genetik varyasyonların insan ömrü ile ilişki-li olduğu rapor edilmektedir. Bu genler GH/IGF-1/INS yolağı ile ilişkili IGF1R, GHR ve FOXO3A; DNA hasarı sinyali ve onarım yolağı ile ilişkili WRN, MLH1 ve TP53 ve pro/antioksidan yolağı ile ilişkili SOD1, SOD2 ve PON1 gibi genlerdir (12-18). Yaşlanma süreci ile ilişkili olabilecek genler Tablo 1'de verilmiştir. Bu derlemede, yaşlanma ile ilgili olduğu saptanan genetik faktörlerden sadece Kl geni ele alınmıştır.