İdeoloji ve Yönetim Çalışmaları: Bilimsel Yönetim Düşüncesinin Gelişim Sürecine Sosyal Darwinizmin Etkisi

Abstract

Bu çalışmanın amacı, literatürde bâkir kalan, yönetim tarihi ve yönetim felsefesinde etkili olan ideolojik yaklaşımları eleştirel bakış açısıyla ortaya çıkarmaktır. İdeolojiler toplum düzenini korumaya hizmet eden düşünce sistemleri ve toplumdaki baskın ya da yönetici grubun çıkarlarının kabaca ifade etme şeklidir. Bununla birlikte ideolojiler, kendi zamanının siyasi ve iktisadi eğilimlerine uygun olması dolayısıyla onları desteklemek ve meşrulaştırmak mecburiyetindedir. Bunu başarabilmesi de mevzuubahis olan eğilimlerle örtüşen telkinleri, ahlaki ilkeleri ve kıymet hükümlerini inşa etmek; insanları bu ilke ve kıymet hükümlerine uygun davranmaya yönlendirmekle olasıdır. Bu doğrultuda, yönetim düşüncesinin bilimsel nitelik kazanmasında önemli katkısı olan bilimsel yönetim yaklaşımının farklı bir perspektiften ele alınarak, yönetim tarihi çalışmalarına katkı sağlamak amaçlanmıştır. Bilimsel yönetim, içinde bulunduğu çevre koşullarından ve belli durumsallıklardan etkilenip şekillenmiştir. Literatür iz sürme metodu ile taranarak, bilimsel yönetiminin içinde doğduğu toplumsal, ekonomik ve düşünsel zemin göz önünde bulundurularak Taylorizm-Darwinizm-Sosyal Darwinizm ilişkisi ve bu ilişkide rol alan yönetim teorisyenlerin etkileşmeleri eleştirel bir perspektiften ele alınarak incelenmiştir. Bu inceleme sonucunda; verimliliği geliştirmek ve üretimi artırmak üzerine inşa edilen bilimsel yönetim düşüncesi göz önüne alındığında; Sosyal Darwinizmin determinist ve mutlak kuralcı yaklaşımının bilimsel yönetimin çerçevesini oluşturmak için uygun zemin hazırladığı ve bilimsel yönetimin gelişiminde etkili olduğu görülmüştür.