İlkokul Eğitiminde Dijital Vatandaşlıkla İlgili Yapılan Çalışmaların Meta Sentez Yoluyla İncelenmesi

Abstract

Çalışmanın temel amacı, ilkokul eğitiminde dijital vatandaşlıkla ilgili son on yılda yapılan nitel çalışmaların incelenerek güçlü yönlerinin ve sınırlılıklarının belirlenmesidir. Bunun için ilkokul eğitiminde dijital vatandaşlıkla ilgili 14 makale, 6 lisansüstü tez olmak üzere toplam 20 çalışmadan elde edilen veriler meta-sentez yöntemi ile değerlendirilmiştir. Çalışmalar dâhil etme kriterleri çerçevesinde; YÖK, ULAKBİM, Google Scholar, ERIC ve SSCI veri tabanlarından “dijital vatandaşlık, dijital etik, dijital iletişim, dijital okuryazarlık, dijital erişim, dijital ticaret, dijital hak ve sorumluluklar, dijital hukuk / dijital kanun, dijital gizlilik ve güvenlik ve dijital sağlık” anahtar kelimeleriyle, ilkokul düzeyinde, tam metnine ulaşılan, Türkçe yayınlanmış çalışmalar olarak belirlenmiştir. Araştırmanın amacına uygun olarak çalışmaların özet, yöntem, bulgu, sonuç ve öneri kısımları derinlemesine incelenmiştir. Elde edilen bulgular dâhilinde araştırma sayılarının 2018 program değişikliği sonrasında artış kaydettiği, sosyal bilgiler programı ve ders kitaplarının daha fazla değerlendirildiği, sınıf öğretmeni ve öğretmen adaylarıyla görüşme yöntemi kullanılarak çalışmaların yapıldığı fakat ilkokul öğrencileriyle yapılan çalışma sayısının sınırlı kaldığı belirlenmiştir. Çalışmalarda en çok amaçsal örnekleme ve kolay ulaşılabilir durum örneklemesinin kullanıldığı, veri analiz yöntemlerinden içerik analizinin daha fazla tercih edildiği sonuçlarına ulaşılmıştır. İncelenen çalışmaların sonuçları değerlendirildiğinde; İlkokul Programlarının dijital vatandaşlık ve alt boyutları yönünden düzensiz dağılım gösterdiği ve yeterli düzeyde olmadığı, sınıf öğretmeni ve öğretmen adaylarının dijital vatandaşlık ve alt boyutları hakkında yeterli bilgiye sahip olmadıkları tespit edilmiştir. İlkokul eğitiminde dijital vatandaşlığa ait içeriğin başta programlar olmak üzere düzenlenmesi ve sınıf öğretmenlerine konuyla ilgili eğitimler verilmesi öneriler arasında ifade edilmiştir.