S t r e s z c z e n i eSpośród różnych właściwości mięsa wpływających na jego jakość, dla konsumenta najważniejsza jest kruchość. W czasie pośmiertnej konwersji mięśni do mięsa zachodzi złożony proces tenderyzacji. Od dawna mechanizm tenderyzacji mięsa był przedmiotem szczególnego zainteresowania badaczy z tego obszaru wiedzy. Pomimo intensywnych badań istota tych procesów nie została dokładnie poznana. W pracy przedstawiono główne teorie dotyczące mechanizmów tenderyzacji mięsa, zarówno nieenzymatyczne (wapniowa teoria kruszenia mięsa, wpływ ciśnienia osmotycznego), jak i enzymatyczne (procesy z udziałem proteolitycznych enzymów endogennych: kalpain i kalpastatyny, kaspaz, katepsyn, proteasomów, macierzy metaloproteaz). Wymienione enzymy prawdopodobnie uczestniczą w pośmiertnej proteolizie białek mięśniowych. Dokonano ponadto omówienia potencjalnych markerów z różnych szlaków metabolicznych, biorących udział w kształtowaniu kruchości mięsa post mortem.Słowa kluczowe: mięso, tenderyzacja, teorie, kruchość, markery kruchości
WprowadzenieBezpośrednio po uboju zwierząt tkanka mięśniowa stanowi niepełnowartościowy surowiec zarówno do spożycia, jak i przetwórstwa. Jest twarda, gumowata, niesoczysta i ciężkostrawna, a składniki odżywcze są słabo przyswajalne. Podczas dojrzewania, tj. gdy tusze po ustąpieniu fazy rigor mortis przechowuje się w temperaturze wyższej od punktu zamarzania, zachodzą złożone procesy biochemiczne prowadzące do wykształ-cenia cech typowych dla mięsa kulinarnego. Do tych zmian należą [30]: 1) stopniowe wyczerpywanie się dostępnej energii, Dr hab. inż. M. Florek, dr inż. P. Domaradzki, Katedra Towaroznawstwa i Przetwórstwa Surowców Zwierzęcych, prof. dr hab.