İnsan Kaynaklı Etmenlerin Murgul Deresinin Bazı Su Kalitesi Parametreleri Üzerindeki Zamansal ve Mekânsal Etkilerinin Belirlenmesi

Abstract

Akarsu havzalarının ürettiği suların kalitesi ve miktarı üzerinde insan kaynaklı olumsuz etmenlerin bazı olumsuz sonuçlara (kirlilik, su rejiminde değişimler, akım miktarındaki azalmalar, vb.) yol açtığı bilinmektedir. Murgul Deresi de sınırları içerisinde açık işletme madencilik çalışmaları, çoklu nehir tipi hidroelektrik santralleri (NT-HES), yeni yol yapımları ve yerleşim alanlarının genişlemesi vb. faaliyetleri barındıran bir havzadır. Buradan yola çıkarak, bu araştırmada, söz konusu bu faaliyetler neticesinde Murgul Deresinin su kalitesi ve rejimi ile askıda taşıdığı sediment miktarının hem zamansal hem de noktasal bazda mevcut durumunun bilimsel verilerle ortaya konulması hedeflenmiştir. Bu amaçla, Murgul Deresi boyunca belirlenen toplam 12 örnekleme noktasında su sıcaklığı, pH, elektriksel iletkenlik (Eİ), tuzluluk, toplam çözünmüş madde (TÇM), çözünmüş oksijen (ÇO), nitrat azotu (NO3-N) ve amonyum azotu (NH4-N) parametreleri bir yıl süresince aylık olarak ölçülmüştür. Ayrıca, askıda katı madde (AKM) miktarı ile aylık debi değerleri yanında özellikle madencilik faaliyetlerinin yaratacağı olası ağır metal kirliliğini belirlemek için su örneklerinde arsenik (As), kadmiyum (Cd), bakır (Cu), demir (Fe), kurşun (Pb) ve çinko (Zn) analizleri de yapılmıştır. Sonuçlar değerlendirildiğinde, madencilik faaliyetlerine yakın noktadaki su örneklerinde iletkenlik (438,82 μS/cm), tuzluluk (0,30 mg/L), TÇM (400,25 mg/L), NH4-N (0,19 mg/L), NO3-N (5,20 mg/L) ve AKM (143,69 mg/L) değerlerinin doğal ve yerleşim alanlarındaki noktalara nazaran istatiksel olarak daha yüksek olduğu görülmüştür. Buna ek olarak, deredeki suda ölçülen Cu (5669 µg/L), Fe (4647 µg/L), Pb (43 µg/L) ve Zn (2837 µg/L) değerlerinin maden sahası çıkışındaki M5 ölçüm noktasında istatiksel anlamda en yüksek olduğu belirlenmiştir.