Intentional use of harmful biological agents in work processes in Poland based on the National Register of Biological Agents

Abstract

Wstęp: Artykuł prezentuje analizę danych o celowym użyciu szkodliwych czynników biologicznych w zakładach pracy w Polsce na podstawie Krajowego Rejestru Czynników Biologicznych (KRCB) według stanu na czerwiec 2023 r. Materiał i metody: Rejestr ten jest centralną bazą danych gromadzącą zgłoszenia celowego użycia w procesach pracy czynników biologicznych z grup 2-4 zagrożenia zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 grudnia 2020 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki. Wyniki: Obecnie w KRCB zgromadzono 712 zgłoszeń użycia czynników biologicznych, w tym 62% w celach diagnostycznych, 31% -naukowo-badawczych i 7% -przemysłowych. Zgłoszenia najczęściej przesyłały kliniczno-diagnostyczne laboratoria przyszpitalne i inne niż przyszpitalne (po 33%) oraz laboratoria działające w szkołach wyższych i jednostkach naukowo-badawczych (16%). Ogółem liczba narażonych pracowników wynosiła 7352, w tym 88% kobiet i 12% mężczyzn. Czynniki z 2 i 3 grup zagrożenia stosowało, odpowiednio, 98% i 16% zakładów. Najczęściej celowo używano bakterii Escherichia coli (z wyjątkiem szczepów niepatogennych), na które były narażone 5972 osoby (81%), Staphylococcus aureus -5760 (78%) i Pseudomonas aeruginosa -5155 (70%). Wśród pracowników zgłoszonych do KRCB blisko 25% było narażonych na co najmniej 1 z czynników biologicznych kancerogennych dla człowieka, w tym wirusy [wirus zapalenia wątroby typu B (1800 osób, 24%) i typu C (1767, 24%), ludzki wirus niedoboru odporności typu 1 (1557, 21%), ludzki gammaherpeswirus typu 4 (wirus Epsteina-Barr) (199, 3%), Papillomaviridae (52, <1%), ludzki gammaherpeswirus typu 8 (16, <1%), ludzki wirus T-limfotropowy typu 1 (38, <1%)], bakterie [Helicobacter pylori (299, 4%)] i pasożyt [Schistosoma haematobium (9, <1%)]. Wnioski: Celowo stosowane czynniki biologiczne najczęściej stanowią zagrożenie dla pracowników laboratoriów kliniczno-diagnostycznych, ale wyższe ryzyko zdrowotne dotyczy pracowników laboratoriów badawczo-rozwojowych.