Deficiencies of mineral elements in human nutrition could be surpassed by crop fortification. One of the prevalent measures of fortification is foliar fertilization. The aim of this study was to determine the content and availability of the mineral nutrients Mg, Fe and Zn, together with phytate, as an anti-nutritive factor, and β-carotene as a promoter of mineral nutrient availability in grain of two soybean cultivars (Nena and Laura) treated with different non-standard foliar fertilizers (mainly based on plant extracts). Generally, a negative correlation between Fe and phytate indicated that factors which decrease phytate and increase β-carotene could be primarily responsible for Fe utilization by humans and animals. Zlatno inje (based on manure) had the highest impact on increasing the grain yield and decreasing the ratios between phytate and mineral elements in Nena grain, while for Laura, it was generally Zircon (based on an extract of Echinacea purpurea L), increasing also availability of mineral elements.Keywords: β-carotene, fortification, iron, magnesium, phytate, zinc
356Journal of Central European Agriculture, 2016, 17(2), p.356-368 DOI: 10.5513/JCEA01/17.2.1715 Rezime Nedostatak mineralnih elemenata u ljudskoj ishrani se može prevazići fortifikacijom useva. Najčešće korišćena mera je upotreba folijarnih đubriva. Istraživanje ima za cilj da utvrdi sadržaj i pristupačnost mineralnih nutrienata Mg, Fe i Zn, zajedno sa fitatom kao anti-nutritivnim faktorom i β-karotenom kao promoterom koji utiču na pristupačnost mineralnih nutrienata u semenu dve sorte soje (Nena i Laura) tretiranih različitim folijarnim đubrivima (uglavnom na bazi biljnih ekstrakata). Negativna korelacija između Fe i fitata ukazuje da bi faktori koji smanjuju sadržaj fitata i povećavaju sadržaj β-karotena mogli biti primarno odgovorni za Fe usvajanje kod čoveka i životinja. Zlatno inje (đubrivo na bazi stajnjaka) je pokazalo najveći uticaj na povećanje prinosa i smanjenje odnosa fitata i mineralnih elemenata u zrnu Nene, dok je kod Laure najveći uticaj ispoljio Cirkon (na bazi ekstrakta Echinacea purpurea L), povećavajući takođe pristupačnost minerlanih elemenata.Ključne reči: β-karoten, cink, fitat, fortifikacija, gvožđe, magnezijum Detaljan rezime Nedostatak mineralnih elemenata u ljudskoj ishrani se može prevazići povećanjem njihovog sadržaja putem fortifikacije. Folijarna primena nutrienata omogućava njihovu bržu penetraciju kroz list, uz brži odgovor biljke. Biljna hrana može da sadrži antinutriente (kao što je fitat) koji onemogućavaju apsorpciju i iskorišćenje mineralnih nutrienata od strane monogastričnih organizama, kao i promotere (kao što je β-karoten) koji povećavaju pristupačnost mineralnih nutrijenata. Cilj ogleda je bio da se odredi sadržaj i potencijalna pristupačnost mineralnih nutrienata Mg, Fe i Zn, zajedno sa fitatom, kao anti-nutritivnim faktorom i β-karotenom, kao promoterom u soji tretiranoj različitim nestandardnim folijarnim đubrivima tokom 2009., 2011. i 2012. godine.U eksperimentu su korišćene sorte s...