İslam Öncesi Dönemde Bir Medeniyet Unsuru Olarak Çöl

Abstract

Tarihin her döneminde insanlar ve toplumlar, kendilerini kuşatan çevreyle kurduğu ilişkilere bağlı olarak şekillenmişlerdir. Toplumların yaşadığı çevrenin bilinmesi oluşturdukları medeniyetin de daha iyi anlaşılmasını sağlar. İslam öncesi ve sonrası dönem tarihini ve Siyeri anlamayı sağlayan en önemli kaynaklardan biri olan Kur’ân ile ilk muhatapları hakkındaki bilgilerin dünyası, çölde yaşayan Araplar hakkındadır. Dolayısıyla çöl, Kur’ân’a ait bazı olguları ve geldiği kültürü, bünyesinde muhafaza etmektedir. Çöl, içerisinde yaşadığı insanları etkin bir mücadele serüvenine sokan ve yaşam biçimini derinden etkileyen baskın bir ekolojidir. Arap toplumunun ekonomik yaşantısı, toplumsal hayatın yaşam biçimleri, giyim ve kuşamları, siyasî anlayışı, zihniyeti, duygu ve düşünceleri, dinî algıları ve ilgi alanları gibi pek çok olgu, önemli ölçüde çöl ile şekillenmiştir. Din, kültür ve sosyal hayat ekseninde ele alacağımız bu konu, çöl tabiatının Arap toplumunun medeniyet inşasına olan etkisini ele almak gayesindedir. Çalışmamız, çölün, İslam medeniyetinin unsurlarına özellikle Kur’ân ve İslam toplumunun oluşum sürecindeki birçok yapıya yansıması ve bunların anlaşılmasındaki yerine temas etmesi bakımından önemlidir. Çölün Arap toplumuna sosyo-kültürel etkisi ve bunun Kur’ân’a ve tarihe yansımalarını belirlemeyi amaç edinen bu çalışma aracılığıyla, İslamiyet’in zuhur ettiği coğrafyanın ve İslam’ın ilk muhatapları olan Arap toplumunun, yaşadığı çevre bağlamından yola çıkarak daha yakından tanınması ve anlaşılması hedeflenmektedir. Çalışmamız, Çölün İslam öncesi dönem Arap dünyasına olan tesirini araştırmayı konu edindiği için problem durumuna uygun olarak nitel araştırma yöntemlerinden arşiv taraması modeli tercih edilmiştir. Tarama modelleri, geçmişte ya da halen var olan bir durumu olduğu şekliyle tespit etmeyi amaçlayan bir araştırma modelidir.