İstanbul Orman Bölge Müdürlüğündeki işletme ve fidanlıkların ekonomik katma değerleri

Abstract

Orman işletmeleri, tamamen kâr amaçlı olmamaları yanında, sermayesinin işletmeden işletmeye çok farklılaşması, çalışmalarının çok yıllık niteliği vb. nedenlerle kolayca değerlendirilebilen kurumlar değildir. Türkiye’de orman işletmelerinde rasyonellik temelli çok sayıda araştırma yapılmış fakat bu alandaki arayışlarda bir uzlaşı sağlanamamıştır. Temel mali tablolardan üretilen ve dönem net kârına dayanan analizler, işletmelerin çok yıllık yatırım harcamalarıyla üretilen değerleri ölçmekte başarısız olmaktadır. Bu bağlamda, ormancılık dışı sektörlerde firmaların gerçek kârlılığını hesaplamak üzere kullanılan ölçütlerden biri ekonomik katma değerdir (EVA). Bu çalışmanın amacı; İstanbul Orman Bölge Müdürlüğünün on orman işletme ve iki fidanlık müdürlüğünün, 2018-2022 yılları için EVA’sını hesaplayarak, farklılıkları analiz etmek, işletmelerin durumunu değerlendirmek için bu ölçütün uygunluğunu tartışmak şeklinde belirlenmiştir. Bölge müdürlüğü genelinde hesaplanan ortalama EVA değerleri, ortalama dönem net kârlarından genelde daha yüksek bulunmuştur. Araştırma dönemi içerisinde, neredeyse her yıl dönem net zararı veren fidanlıklar için, pozitif EVA değerlerinin hesaplanabildiği görülmüştür. Demirköy işletmesi, yıllık ortalama net kâr ve EVA değeri en yüksek işletme olurken, İstanbul işletmesi sürekli zarar ve eksi EVA değeriyle öne çıkmıştır. İşletmenin sahip olduğu orman alanı ve ağaç servetinin hesaplanan net kâr ve EVA değerlerini etkilediği görülmüştür. Demirköy, İstanbul ve Kırklareli işletmelerinin dönem net kârı ve EVA değeri arasında %99 güven aralığında anlamlı fark saptanmıştır. Dönem net kârı değişkeni açısından Demirköy işletmesi, tüm işletme ve fidanlıklardan 0,05 anlamlılık düzeyinde farklıdır. EVA değişkeni açısından ise Demirköy ile birlikte, İstanbul işletmesinin de diğer işletme ve fidanlıkların çoğu ile arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olduğu belirlenmiştir. Sonuç olarak, EVA değişkeninin dönem net kârından farklı bir değişken olduğu işletme bazında kanıtlanmış, orman işletmelerinin çok yıllık yatırımlarının cari yıl kâr veya zararına etkisini daha iyi gösterebildiği anlaşılmıştır.