Kabuk yoğunluğu değişiminin PITE (Birincil Dolaylı Topografik Etki) üzerindeki etkisi

Abstract

Jeoit belirleme çalışmalarında 1 santimetre doğruluklu jeoit modeli oluşturmak ana hedeftir. Bu hedefin en hızlı ve en pratik şekilde çözülmesi bazı mühendislik problemlerinin çözülmesini kolaylaştırmaktadır. Bu nedenle jeoit belirmek için kullanılan yöntemler gün geçtikçe geliştirilmektedir. Stokes-Helmert yaklaşımı klasik jeoit modelleme seçeneklerinden biridir. Sınır değer probleminin çözümünde topoğrafya dikkatli bir şekilde ele alınmaz ise istenilen hedefe ulaşmaya engeldir. Stokes-Helmert yaklaşımının son aşamasında PITE’nin (Birincil Dolaylı Topoğrafik Etki) hesabıyla kesin jeoit yüksekliği elde edilmektedir. Yoğunluk değişimin PITE’nin hesabında ve dolayısıyla, jeoit yüksekliklerinde anlamlı farklılığa neden olur. Bu farkı görmek için SRTM sayısal yükseklik modeli ve UNB kabuk yoğunluğu modelinden yararlanmak yeterlidir. Topoğrafyayı ilgilendiren yerbilimleri çalışmalarında yoğunluk değeri genelde ortalama 2.67 gr/cm³ alınır. Ancak bu değer bazı bölgelerde %20’lere yaklaşan farklılık gösterir. Yoğunluk değişiminde böyle bir oran PITE hesabından bulunan değerleri desimetre mertebesinde etkiler. Bu çalışmada yoğunluk değişiminin PITE üzerindeki etkisi incelenecektir. Bu sayede ülkemizde santimetre doğruluklu jeoit belirleme çalışmalarına önemli bir katkı sağlanacaktır. PITE değerleri hesap noktasının yüksekliğine ve yoğunluğuna bağlıdır. Sayısal uygulama sonucunda yoğunluk değişimi PITE değerlerini -43 cm ile -1 cm arasında verirken sabit yoğunluk altında bu değerler -10 cm ile 39 cm arasındadır.