Karnoprawne ograniczenia poszukiwania zabytków archeologicznych jako element krajowego systemu ochrony dziedzictwa kulturalnego (uwagi modelowe)

Abstract

Przedmiotem opracowania jest prawnokarna problematyka wyłączenia bezprawności lub zawinienia zachowania w przypadku czynu zabronionego nielegalnego przekroczenia granicy, stypizowanego w art. 264 § 2 Kodeksu karnego oraz art. 49a Kodeksu wykroczeń przez odwołanie się do stany wyższej konieczności, analizowana w kontekście trwającego od 2021 r. kryzysu imigracyjnego na granicy polsko-białoruskiej. W pierwszej części ogólnie omówiono zastosowanie tej instytucji do sytuacji przekroczenia granicy mimo braku formalnych ku temu uprawnień, w szczególności z uwzględnieniem przedmiotu ochrony ww. regulacji oraz wagi dóbr – poświęcanego i ratowanego. Aprobatywnie oceniono przy tym prezentowany w literaturze pogląd, że w wybranych sytuacjach, w których dochodziło ostatnio do przekraczania granicy polskiej od strony białoruskiej, sprawcy działali właśnie w stanie wyższej konieczności, i to co do zasady w formie, w której wyłącza on bezprawność zachowania. Na tym tle w kolejnych częściach artykułu rozważono bardziej szczegółowe zagadnienia, a mianowicie problem ewentualnego przyczynienia się sprawców do powstania zagrożenia oraz legalizacji zagrożenia przez podjęcie przez Rząd Polski decyzji o wzmocnieniu urządzeń chroniących granicę polsko-białoruską w celu uniemożliwienia jej przekroczenia w miejscach do tego nieprzeznaczonych. W podsumowaniu wskazano, że problemy te nie stoją jednak na przeszkodzie zastosowaniu stanu wyższej konieczności do różnych form, w jakich do nielegalnego przekroczenia granicy dochodziło, niemniej weryfikacji poddać należy brak rozróżnienia między granicą wewnętrzną Unii Europejskiej i granicą zewnętrzną na poziomie ich karnoprawnej ochrony.