Kentsel Açık Yeşil Alanlardaki Yenilebilir Bitkilerin Değerlendirilmesi: Kahramanmaraş Kenti Örneği

Abstract

Kentlerde yapılaşma hızının artması ile birlikte çevresel, sosyal ve ekonomik birçok fayda sağlayan açık yeşil alanlar hızla azalmaktadır. Bunun yanı sıra artan nüfusun yüksek gıda talebi alternatif peyzaj uygulamalarının önünü açmıştır. Yenilebilir bitkiler günümüzde yenilebilir peyzajlar kavramının ortaya çıkması ile birlikte daha fazla ilgi görmektedir. Yenilebilir bitkiler besleyici özellikleri ve biyoçeşitliliğe katkı sunmaları kadar yaşanılan yöreye ve kültüre bağlı “tat algısı/seçimi” oluşturarak yerel kültürün önemli bir bileşeni ve dolayısıyla toplumsal kimlik oluşumunun da değerli bir parçasıdır. Bitkiler ile yapılan tasarım çalışmalarında temel tasar ilkeleri doğrultusunda bitkilerin; form-biçim, tekstür-doku ve renk özellikleri göz önünde bulundurulur. Yenilebilir bitkiler besin değeri taşımanın yanı sıra sahip oldukları estetik özellikler ile (çiçek ve meyve güzelliği, yaprak dokusu, sonbahar renklenmesi, habitusu vb.) peyzaj tasarımı içerisinde önemli bir yer tutarlar. Çalışma kapsamında Kahramanmaraş kentsel açık yeşil alanlarında yenilebilir özellikte 65 bitki taksonu tespit edilmiştir. Bu bitkilerin; familyaları, yöresel adları, yenilebilir kısımları, yaşam formları, yaprak renkleri, sonbahar renklenmesine sahip olup olmadıkları, çiçek renkleri ve olgun meyve renkleri belirlenmiş ve değerlendirmeler yapılmıştır. Bu değerlendirmeler sonucunda, yenilebilir özellikte en fazla takson içeren familyanın Rosaceae olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, 65 bitkiden; 36’sının meyvesinin, 20’sinin çiçeğinin, 13’ünün yaprağının, 3’ünün tohumunun, 3’ünün kökünün ve 2’sinin ise toprakaltı kısmının yenilebildiği tespit edilmiştir. Sonuç olarak, yenilebilir bitkilerin peyzaj tasarım çalışmalarında kullanımları ile ilgili öneriler geliştirilmiştir.

An ethnobotanical investigation on wild edible plants of Karaköprü (Şanlıurfa)

“…Balıkesir-Manyas'ta yenen yabani bitkiler ve bunların insan beslenmesinde geleneksel kullanımları [2], Batman ili ve Kozluk ilçesinin tıbbi ve yabani gıda bitkileri [35], Ağrı ilinde kullanılan yabani yenilebilir bitki türleri [4], Bitlis-Hizan'da insan tüketimi amaçlı yabani yenilebilir bitkiler üzerinde bir araştırma [36], Iğdır ilinin (Doğu Anadolu, Türkiye) yenilebilir yabani bitkileri hakkında geleneksel bilgiler [37], Çanakkae-Biga'da Yabani yenilebilir bitkilerin geleneksel bilgisi [38], Erzurum-Uzundere'de yenilebilir yabani bitkilerin gastronomik açıdan değerlendirilmesi [39], Mersin'in yenilebilir yabani bitkileri ve gastronomide kullanım şekilleri [40], Kahramanmaraş ili kentsel açık yeşil alanlardaki yenilebilir bitkilerin değerlendirilmesi [41], Ankara Gölbaşı'nda yabani bitkilerin kullanılış amaçları ve şekilleri üzerinde bir araştırma [42], Yalova ilinde yenen yabani ve çeşitli faydalı bitkiler [43], Antakya semt pazarlarındaki bazı doğal bitkilerin etnobotanik yönden araştırılması [44], Türkiye yenilebilir Apiaceae bitkiler, üzerine bir inceleme [45], Bingöl yerel pazarlarında satılan yabani bitkilerin etnobotanik yönden incelenmesi [46], Kelkit (Gümüşhane) ilçesinde doğal gıda bitkilerinin geleneksel kullanımları [47], Kahramanmaraş il merkezi semt pazarlarında satılan bitkiler hakkında etnobotanik araştırmalar [48],…”