Kosmografia wolności. "Nowe" pisma Tadeusza Micińskiego z lat 1914–1917

Abstract

j A r o s ł Aw ł Aw s k i ( u n i w e r s y t e t w b i a ł y m s t o k u ) KOsmOgR AfIA wOLnOścI "nOwE" pIsmA TADEusZA mIcIńsKIEgO Z L AT 1914-1917 * Nowy i stary Micińskitwórczość tadeusza Micińskiego wciąż pozostaje terenem badawczym, na którym można dokonywać odkryć. także odkryć zupełnie nowych, nieznanych tekstów. co kilka lat ogłaszane są kolejne znaleziska -wiersze, artykuły, a nawet fragmenty dramatyczne. o ile etap rozpoznania juweniliów pisarza został w pewnym wymiarze sfinalizowany 1 , o tyle dalecy jesteśmy od poznania całości dorobku pisarza z lat 1914-1918 2 . Wiemy, iż twórca, powracając w 1918 roku do Polski z Rosji, wiózł ze sobą rękopisy, być może też nową wersję poematu Niedokonany. Kuszenie Chrystusa Pana na pustyni 3 . Papiery te po zamordowaniu Micińskiego na ziemiach białoruskich zaginęły. niełatwo mieć nadzieję, iż się odnajdą. tymczasem jednak na głębszą eksplorację czeka cały rosyjski okres pisarza -lata Wielkiej Wojny, rewolucji bolszewickiej. Miciński w latach 1914-1918 przebywał w Moskwie, Petersburgui w głębi Rosji, gdzie prowadził bardzo aktywną działalność jako prelegent, polski patriota zaangażowany po stronie Rosji w walce z największym, jego zdaniem, zagrożeniem, jakim były * artykuł powstał w ramach projektu narodowego Programu Rozwoju Humanistyki pod nazwą Naukowa edycja krytyczna "Pism rozproszonych" Tadeusza Micińskiego w czterech tomach: eseje, liryka, publicystyka, realizowanego w latach 2016-2019. 1 zob. t. Linkner, Z juweniliów Tadeusza Micińskiego, gdańsk 2016. 2 Wstępne ustalenia w tym zakresie -zob. s. sobieraj, Publicystyka Tadeusza Micińskiego w dobie Wielkiej Wojny, w: Czytać Tadeusza Micińskiego. Studia, red. a. czyż, M. Pliszka, s. sobieraj, siedlce 2016, s. 163-184. 3 zob. t. Miciński, Poematy prozą, oprac. W. gutowski, kraków 1985; J. ławski, Wyobraźnia lucyferyczna. Szkice o poemacie Tadeusza Micińskiego "Niedokonany. Kuszenie Chrystusa Pana na pustyni", Białystok 1995; P. Próchniak, Pęknięty płomień. O pisarstwie Tadeusza Micińskiego, Lublin 2006.

Koherencja Mitów Odrodzenia Natury, Człowieka I Ojczyzny W Późnych Wierszach Tadeusza Micińskiego (Hymn, Widzenie Polski)

“…Te literackie znaleziska -jak słusznie zauważał -zmieniają obraz "późnego" Micińskiego. Jego zdaniem, dotyczy to głównie kwestii postaw światopoglądowych i kulturowych predylekcji, wyrażanych w artykułach o charakterze publicystycznym 7 , jednak wydaje się, że można je odnieść również do poezji. Zresztą, przywoływany badacz już wcześniej zauważał przemiany poetyki wierszy z wojennej doby, w których najsilniejszym głosem zabrzmiały sprawy narodowe i patriotyzm jako wartość najwyższa.…”

Los Verhaerena by Tadeusz Miciński: Wartime Manifesto

“…Bieguny ocen wyznaczyły głosy, iż z jednej strony jest to twórczość naiwnie patriotyczna, pozbawiona walorów myślowych, agitacyjna, zaś ze strony drugiej pogląd, że to zupełnie nowy rozdział w twórczości Micińskiego. O ile biegun pierwszy reprezentował znakomity autor Wprowadzenia do Xięgi Tajemnej, o tyle sam bliższy byłem owemuż drugiemu biegunowi drogiemu 5 .…”

“…Tak też ocalał np. wrogów w wojnie domowej -białych i czerwonych" 5 . I dalej: "Maks chyba nie wierzył w zło 6 .…”

“…Zło było dla niego ciemnością, nieszczęściem, niedolą, gigantycznym niezrozumieniem, zaniedbaniem, często zwykłą głupotą (w tę wierzył), przede wszystkim jednak ślepotą. Za każdym złem kryje się bowiem dobro" 7 . W finale szkicu o Wołoszynie Prokopiuk puentuje, powołując się znów na rosyjską poetkę: "On sam był tajemnicą, jak własną tajemnicą był Rudolf Steiner.…”

“…Tak rozpoczął wykład subtelny krytyk, poeta, emalier 3 słowa, teozof i paradoksista. Podobny do pół-bogów świty Posejdona 4 albo do filozofów greckich z epoki sofistów 5 , kąpiących się w mistyce Plotyna 6 , wśród legend o dobrej nowinie -słowem Maksymilian Wołoszin 7 .…”