Krążenie wokół przepaści. Warianty zakończeń „Nie-Boskiej komedii” i wieczne pytania

Abstract

W artykule interpretacyjnej uwadze poddano warianty Nie-Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego, a zwłaszcza różne jej zakończenia. Pozwala na to najnowsza edycja dramatu w opracowaniu Magdaleny Bizior-Dombrowskiej (Toruń 2017). Materiał edytorski umożliwia wnikliwsze przyjrzenie się bezpośrednim, organicznym niemal związkom Krasińskiego z tworzonym dziełem, niejako wiecznie niezakończonym. Unaocznia także szczególnie wyraziście uporczywość pytań związanych z kierunkiem rozwoju ludzkiej społeczności i nadzieją, że istnieje jednak jakaś droga wyjścia z kręgu, w którym ustawicznie dochodzi do triumfu nienawiści, zbrodni, śmierci. Na różne warianty zakończenia można by spojrzeć jak na wciąż niesatysfakcjonujące formy „pozytywnej” odpowiedzi, że taka nadzieja istnieje, mimo nieoczywistości zarówno pozytywnych, jak i negatywnych ludzkich wartości. Taka perspektywa pozwala przyjrzeć się i współczesnym marzeniom/zaklęciom organizującym imaginarium człowieka XXI wieku.