Labour in changing urban landscapes

Abstract

Η παρούσα Διατριβή έχει θέμα τη διερεύνηση της αμοιβαίας δυναμικής και ανατροφοδότησης των φαινομένων της εργασιακής ευελιξίας και του αστικού εξευγενισμού, στο πλαίσιο της πόλης των Αθηνών, εστιάζοντας σε δύο ενδοαστικές γειτονιές: το Κουκάκι και τον Κεραμεικό. Πιο συγκεκριμένα, μελετήθηκε πώς επηρεάζει ο εξευγενισμός την εργασιακή δομή στις αστικές περιοχές στις οποίες εντοπίζεται, και πώς μεταφράστηκε αυτό στα μεγέθη της ευέλικτης και άτυπης απασχόλησης. Αντιστρόφως, μελετήθηκε πώς η απορρύθμιση και αποσάθρωση των ενδοαστικών αγορών εργασίας δημιούργησε πρόσφορο έδαφος για την εμφάνιση εξευγενιστικών τάσεων, και πώς μεταφράστηκε αυτό στις μορφές εξευγενισμού οι οποίες αναδύθηκαν στις περιοχές μελέτης. Κεντρική διάσταση στα παραπάνω ήταν η μακροχρόνια και βαθύτατη οικονομική κρίση του 2008/09, η οποία έπληξε με ιδιαίτερη σφοδρότητα την πρωτεύουσας και τις αγορές εργασίας της, ενώ βάρος δόθηκε και στην επίδραση των ευρύτερων κλιμάκων στις τοπικές, όσον αφορά τις τάσεις εξευγενισμού και εργασιακής ευελικτοποίησης. Το έργο ανέπτυξε ένα πρωτότυπο εννοιολογικό σχήμα των αλληλοτροφοδοτήσεων ευελιξίας και εξευγενισμού, αντλώντας επιρροές από το πεδίο της Κριτικής Γεωγραφίας και της Γεωγραφικής Πολιτικής Οικονομίας. Μεθοδολογικά, επιλέχθηκαν μεικτές μέθοδοι ανάλυσης, για την σφαιρικότερη αποτίμηση των υπό μελέτη φαινομένων. Συγκεκριμένα, διεξήχθη στατιστική ανάλυση ποσοτικών δεδομένων για την απασχόληση και τις ροές επενδύσεων σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Στο ενδοαστικό επίπεδο, ποιοτικά δεδομένα συλλέχθηκαν μέσω δομημένων ερωτηματολογίων, ημι-δομημένων συνεντεύξεων, καταγραφών χρήσεων γης, φωτογράφησης, και συμμετοχικής παρατήρησης. Τα βασικότερα ευρήματα της Διατριβής έδειξαν τις επιμέρους μορφές που πήραν οι εξευγενιστικές τάσεις σε κάθε περιοχή μελέτης, αλλά και τα κοινά χαρακτηριστικά του δίπολου εξευγενισμού και εργασιακής ευελικτοποίησης όπως αναδύονται στο ελληνικό πλαίσιο. Συγκεκριμένα, σε αμφότερες τις περιοχές η αγορά των βραχυχρόνιων μισθώσεων βρέθηκε να παίζει κεντρικό ρόλο στην απορρύθμιση της αγοράς εργασίας, συνεπικουρούμενη από τις αναδυόμενες χρήσεις αναψυχής. Στις ανωτέρω περιπτώσεις, κεντρικό ρόλο έπαιξε η επισφαλής απασχόληση συγκεκριμένων τμημάτων του εργατικού δυναμικού της κάθε περιοχής μελέτης (οι marginal gentrifiers και καλλιτέχνες στον Κεραμεικό, οι φοιτητές στο Κουκάκι). Προκειμένου αυτή η οικονομική βάση (η οποία παρουσιάζεται ως χαρακτηριστική των εξευγενιζόμενων αθηναϊκών τοπίων κατά την παρούσα περίοδο) να παγιωθεί, προηγήθηκε η εκτεταμένη χρήση της απορυθμισμένης εργασίας στις κατασκευές. Τα παραπάνω σκιαγραφούν την αμφίδρομη σχέση εξευγενισμού και ευελιξίας, η οποία αποτυπώνεται σε ποικίλες χωρικές κλίμακες, και διαμορφώνεται υπό την πολύπλοκη επιρροή της συνεχιζόμενης οικονομικής κρίσης.