Lithuanian ethnic school in Poland – isolation defending identity

Abstract

Dynamika społeczna pogranicza jest wyjątkowo ciekawym materiałem badawczym. Pogranicza jest to obszar, "na którym odbywają się kontakty społeczno-kulturowe zachodzące między dwoma lub więcej sąsiednimi narodami (grupami etnicznymi) oraz ich następstwa w postaci kształtującej się tam (lub istniejącej) rzeczywistości społeczno-kulturalnej" [Sadowski 1995: 39]. Na zjawisko zwane "pograniczem" składają się trzy aspekty -przestrzenny, osobowościowo-kulturowy i trzeci, będący szczególnym przedmiotem mojego zainteresowania -społeczno-kulturowy. Pogranicze interesuje mnie jako "usytuowany w przestrzeni kontakt społeczno-kulturowy między dwoma lub więcej narodami" [ibidem].W okolicach Puńska i Sejn, w których prowadzę badania, można obserwować stykanie się społeczności polskiej i litewskiej. Odwieczność sąsiedztwa tych dwóch nacji na tym terenie jest charakterystyczna dla północno-wschodnich terenów Polski. Tutaj "wszystkie mniejszości są »u siebie«, zamieszkują na tych terenach od wieków i niekiedy lokalnie bywają większościami. (…) Są to więc mniejszości stale i trwale osadzone, będąc na tych ziemiach obywatelami z urodzenia" [Nikitorowicz 1995: 106]. W konsekwencji zatem są to grupy, które przez wieki sąsiadowania wypracowały wzory postępowania względem siebie, rozwiązywania konfliktów, negocjowania wspólnych decyzji. Za ich sposobem współżycia stoi wiele lat wspólnych doświadczeń. Analiza nawet najnowszej historii społeczności polsko-litewskiej pokazuje, że problem walki z polską dominacją i ochrony własnej tożsamości był dla Litwinów szczególnie ważny [Tarka 1998;Żołędowski 2003]. Zbigniew Bokszański zwraca uwagę, na jak wiele sposobów społeczność może reagować na dominację: "Możemy sytuo wać je [reakcje -dop. A. N.] na kontinuum, rozciągającym się od postawy biernej akceptacji swojego położenia i trwałego pozostawienia na marginesie życia społecznego do zdecydowanego oporu, polegającego na tworzeniu i propagowaniu alternatywnych kontrkultur lub agresywnym etnocentryzmie,