Mahmut Makal’ın Kaleminden Doğu Kalkınmasına Işık Tutacak İzlenimler

Abstract

Türk edebiyatının önemli isimlerinden biri olan Mahmut Makal, Köy Enstitüsü’nde okumuş, köylerde öğretmenlik yapmıştır. Öğretmenliğe başladığı yıllarda “Bir Köy Öğretmeninin Notları” ismiyle Varlık dergisinde İç Anadolu köylerini anlatan yazılar yazmış, bu yazılar daha sonra 1950 yılında “Bizim Köy” adı ile kitaplaştırılmıştır. Kitap edebiyattan siyasete, hemen her alanda büyük tartışma yaratmıştır. Öğretmenlik dışında ilköğretim müfettişliği de yapan Makal, 1966 yılında Adana’da müfettişken bakanlık emrine alınmıştır. Bakanlık emrinde görevli iken Van’a gitmeye karar vermiştir. İç Anadolu köyleri ile ilgili gözlem ve izlenimlerinden sonra Doğu’da nasıl bir manzara ile karşılaşacağını merak etmiştir. Ankara’dan başlayan tren yolculuğu Tatvan’da son bulmuş, Tatvan feribotu ile de Van’a varmıştır. Mahmut Makal’ın Van’da özellikle gitmek istediği yer; Ünseli köyüdür. Bu köyü özel kılan Köy Enstitüleri’nin sonuncusunun burada kurulmuş olmasıdır. Makal’ın izlenimleri önce Ant dergisinde “Yeraltında Bir Anadolu” başlığı ile 5 kısım olarak yayınlanmış, ardından aynı isimle ayrıca kitaplaştırılmıştır. Makal’ın anlattıklarında Türkiye’nin mevcut gelişmişliği içinde Doğu gerçeğini görmek mümkündür. Nitekim 1960’lı yıllar Türkiye’de kalkınma tartışmalarının revaçta olduğu yıllardır. Bu kalkınma tartışmaları içerisinde dönemin gazete ve dergilerinde Doğu’ya yönelik bir ilgi de kendini göstermeye başlamıştır. Ant dergisi sayfalarında da bu ilgiyi takip edebilmek mümkündür. Makale; Türk entelektüelinin 1960’lı yıllarda Doğu coğrafyasına yönelik tecessüsü ekseninde bölge kalkınmasının tarihsel temellerinin anlaşılmasına bir katkı getirmeyi amaçlamaktadır.