788İlaca Dirençli Tüberkülozun Tedavisi Ö ÖZ ZE ET T İlaca dirençli tüberküloz (TB), kemoterapi uygulamaları sonunda ortaya çıkan, insan yapımı önemli bir klinik sorundur. Yaygın ilaca dirençli (YİD) TB, birinci-basamak anti-TB ilaçlardan izoniyazit ve rifampisin direncine [çok ilaca dirençli (ÇİD) TB tanımı] ek olarak herhangi bir florokinolona ve parenteral verilen ikinci-basamak anti-TB ilaçlardan en azından birisine direnç gelişmesi durumudur. YİD-TB'nin ortaya çıkışı, özellikle ÇİD-TB hastalarının tedavisini daha da önemli hâle getirmiştir. Son olarak dünyada henüz birkaç olguda saptanan tüm birinci ve ikincibasamak anti-TB ilaçlara dirençli olan yeni bir TB formu, "tüm ilaçlara dirençli (TİD) TB" olarak tanımlanmıştır. ÇİD ve YİD-TB'li hastaların tedavisi, izoniyazit ve rifampisin kullanılamadığından, ikinci-basamak anti-TB ilaçların uzun süre ve gözetim altında kullanımını gerektirmektedir. ÇİD ve YİD-TB'li hastaların tedavisi, TB kültürünün yanı sıra, birinci ve ikinci-basamak anti-TB ilaç duyarlılık testlerini yapabilecek güvenilir laboratuvar hizmetleri ile birlikte, yeterli donanıma sahip kurumlarda deneyimli uzmanlar tarafından uygulanmalıdır. ÇİD ve YİD-TB'li hastaların tedavisinde mikroorganizmanın duyarlı olduğu bildirilmiş 4-6 ilaçtan oluşan çoklu ilaç rejimleri, en azından 18-24 ay süreyle kullanılmalıdır. Tedavi rejimi parenteral bir ilaç içermeli ve bu ilaç kültür negatifliği sağlandıktan sonra en az dört ay süreyle kullanılmaya devam edilmelidir. Bu derlemede, özellikle son yıllarda tekrar önem kazanan ÇİD ve yeni tanımlanan YİD-TB başta olmak üzere, ilaca dirençli TB formlarının tedavisinde kullanılan ilaçlar, bunların istenmeyen etkileri, tedavi prensipleri, tedavi takibi ile tedavi sonuçları üzerinde durulmuştur.A An na ah ht ta ar r K Ke el li im me el le er r: : Mycobacterium tuberculosis; tüberküloz, çok ilaca dirençli tüberküloz; yaygın ilaca dirençli tüberküloz; antitüberküloz ajanları