Marmara Bölgesi̇ Neoli̇ti̇k Dönem Ölü Gömme Gelenekleri̇nde İlkler: Yeni̇kapi Kazi Bulgulari

Abstract

The Archaeology Museums of Istanbul have been conducting large-scale rescue excavations at Yenikapi since 2004 within the construction site of the tube-tunnel project to cross the Sea of Marmara. As the site of the res cue excavations is the now filled in ancient Byzantine harbor located within the historic centre of Istanbul, numer ous outstanding finds, among them over 30 Late Roman-Byzantine ships, have been recovered. The recovery of a Pottery Neolithic site that was established prior to the formation of the ancient harbor when Marmara was in lacustrine stage and later inundated with the rise in the level of the sea, was another discovery of prime impor tance. Prehistoric levels yielding assemblages representative of the various stages of the local Neolithic Fikirte pe culture (6500-5600 cal. BC) have also revealed human remains. Even if they are few in number, the diver sity of funerary practices is surprising ranging from simple or multiple, secondary or primary burials to crema tions, the latter being the earliest of its sort yet recovered in Turkey. Moreover, the exceptionally well preserva tion of wood at the site provided ample evidence to reconstruct unexpected funeral practices. The analysis of the cremations is still in process. Seven urns contained remains of adults and immature indi viduals. Burnt human bones were also found into two pits or scattered. Two of the burials are multiple. Burial 1 counts four individuals found all in primary context. Three of them were probably placed simultaneously and the last individual added somewhat later. There are two adults, a woman and probably a man, and two immature aged ofl to 5 years old at the time of the death. Burial 2 comprises two individuals, an adult and an immature. The adult is a female found in a primary burial context. The imma ture belongs also to the category of 1-5 years old at the time of the death and is in a secondary position. It is likely that the immature was buried into this place, then, when the adult has been added, its bones were col lected, put into a pot and left there. The two other burials include one adult each, a male in Burial 3 and a female

Arkeotanatoloji ve Anadolu Arkeolojisi’nde uygulanması (Tekli birincil gömütler)

“…Çayönü Kafataslı Bina'daki iskelet kalıntılarının laboratuvar çalışmaları bu yöntemle yürütülmüştür (Le Mort vd., 2000;Yılmaz, 2010;Yılmaz, 2019). Yöntem, Ilısu Baraj Projesi kapsamında, Çemialo Sırtı kazısında ve özellikle İstanbul'da bayındırlık projeleri (2008)(2009)(2010)(2011)(2012)(2013)(2014)(2015)(2016)(2017)(2018)(2019)(2020) kapsamında kazılan Yenikapı (Yılmaz, 2011), Pendik, Sirkeci (Yılmaz, 2019), Vezneciler ve Sulukule projelerinde tarafımdan kullanılmıştır. Makale, teorik ve uygulama olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır.…”

“…Ilıman bölgelerde, kuru toprak dolguyla çevrelenmiş iskeletlerin kazılmasında, büyük uzun kemikler için küçük mala, uzuvlar (kol-el-bacak-ayak), çocuk gömütleri ve son rötuşlar için dişçi aletleri, kazılan toprağın boşaltılması için ince fırça ya da aspiratör kullanılması önerilmektedir (Crubezy, 2000, s. 21). Çamur, bataklık dolgusu gibi nemli ortamlarda bulunan kemikler ıslak ve yumuşamış olması nedeniyle kemiklerin ahşaptan ince aletler ile temizlenmesi, kemiklerin tahrip olmadan açılması için tercih edilmelidir (Yılmaz, 2011).…”

“…Bu uygulama doğrudan ikincil gömüt kategorisinde değerlendirilmektedir (Grévin, 2004;Duday, 2011, s. 145). Bazı arkeolojik kazılarda ise, toprağa açılan çukurların içinde kremasyondan geriye kalan kemikler açığa çıkarılmaktadır (Yılmaz, 2011). Bu kalıntı grubunun ise, birincil gömüt olma durumunun saptanması için (cesedin ilk konulduğu yerde yakılarak, sonrasında kemiklerin yeri değiştirilmeden aynı yere gömülmesi) korunan kemiklerin anatomik pozisyon analizini, eklemlenme bölgelerinin durumu ve etrafındaki dolgudaki yanma izleri dikkate alınarak değerlendirilmelidir (Duday, 2011, s. 152-153).…”

“…Ahşap, organik yapısı nedeniyle arkeolojik kazılarda nadir olarak günümüze ulaşabilen kalıntılardandır. Anadolu Arkeolojisi'nde eldeki verilere göre, Neolitik Dönem'den başlayarak gömütlerin yapısında ahşabın kullanıldığına dair izler mevcuttur (Yılmaz, 2011). Özellikle Bizans Dönemi'ne tarihlenen mezarların bir bölümünde, cesedin ahşap bir tabutun içerisine konularak gömülmesi söz konusudur.…”

“…Anadolu Arkeolojisi'nde bataklık ortamında yapılan tek örnek olan bu kazı, normal koşullarda arkeolojik dolgularda bulunmasına alışılmamış organik kalıntıların iyi biçimde korunmuş olarak günümüze ulaşmasını sağlamıştır (Kızıltan ve Polat, 2013, s. 4-14;Kızıltan, 2015, s. 338 birleşmektedir. Mezar yapısında "estetik ve işlevsel" olarak ahşabın kullanım biçimi ve kafatasının hemen yanında bulunan küçük kabın içerisindeki botanik kalıntılarıyla ayırt edici özelliktedir (Yılmaz, 2011(Yılmaz, , 2014 (Yılmaz, 2011;Büyükkarakaya, 2019 ikincil boşluklar ve toprak dolgunun itici etkisi ile "doğal" bir süreçte yer değiştirdiği hipotezi ortaya konmuştur. Bu örnek, gömüt içerisindeki kemiklerin yer değiştirmesinin, insanlar tarafından yapılma olasılığı kadar, gömütün içerisindeki doğal değişim süreçlerinden de kaynaklanabileceğini göstermesi açısından önemlidir.…”