Moğollarda Otorite Tableti Olarak Payza ve Kullanımı

Abstract

Moğol İmparatorları askerî yetkililer başta olmak üzere elçi, haberci gibi uluslararası platformda hareket hâlinde olan kişilere gerek görevleri dolayısıyla gerekse seyahatleri sırasında rahat ve hızlı hareket etmelerini sağlamak amacıyla payza adında bir künye hazırlatmışlardır. Kişinin görevi ve yetkilerini içeren bu tabletler, taşıyan kişiye kolay erzak temini ve binek hayvanı tahsisi başta olmak üzere farklı birçok imtiyazlar sunmuştur. Payzalar, sokağa çıkma yasağı uygulamaları, resmî yazışmalar ve posta teşkilatı gibi işlerde faal bir şekilde kullanılmıştır. Tarihinin Hunlardan başladığı tahmin edilen bu tabletlerin Kitan ve Çinliler tarafından da kullanıldıkları bilinmektedir. Öyle ki Moğol payzalarında rastlanan bu etki, Çin ve Uygur yazılarının yoğun bir şekilde kullanılmasıyla fark edilir durumdadır. Çalışmada bu terimin Çince, Farsça ve Batılı kaynaklar çerçevesinde kullanımı, türleri ve örneklerine yer verilmiştir.