Objective: to study the features of the endocrine system during the puberty in females living in regions, where organochlorine pesticides are widely used.Materials and Methods:172 females (adolescents aged 10-17) were examined. They were divided into 2 groups, depending on their place of residence. The first (main) group included 89 females who from birth lived in a territory where organochlorine pesticides were widely used to grow cotton. The second (control) group included 83 females that did not live in such areas. Gonadotropic hormones -follicle stimulating (FSH), luteinizing (LH), prolactin (PL) -and steroid hormones -estradiol (E2), cortisol (K), dehydroepiandrosterone (DHEA) -were examined in all girls.Results:It was found that the levels of FSH and LH in the females of the main group were significantly lower (p>0.02) during the whole period of puberty compared to their peers. Thus, the level of FSH at the age of 15-17 years was in the main group -10.79 ± 0.98 mU / l compared to 16.26 ± 0.21 mU / l, and the level of LH -10.95 ± 0.66 mU / L and 18.42 ± 1.28 mU / l, respectively. A similar pattern has been established with respect to prolactin at the age of 10-12 years and 13-14 years.Conclusion: the females of the main group have a decreased production of gonadotropic and steroid hormones in the period of the formation of the reproductive system,.Keywords: organochlorine pesticides, endocrine status, reproductivehealth. Зерттеудің мақсаты: хлорорганикалық пестицидтер кеңінен қолданылған аймақта тұратын жасөспірім қыздардың эндокринді жағдайының ерекшеліктерін зерттеу.
Features of the endocrine system of female adolescents in cotton-growing regionsӘдістері: 10-17 жас аралығындағы 172 жасөспірім қыздарға (89 негізгі топтағы және 83 -салыстырмалы) зерттеу жүргізілді. Тұрғылықты жеріне байланысты олар 2 топқа бөлінді. Бірінші (негізгі) топқа, мақтаны өсіруде хлорорганикалық пестицидтерді кеңінен қолданған аумақта тұратын 89 қыздар кірді.Екінші топқа (салыстырмалы) ауыл шаруашылығында мал шаруашылығымен айналысатын аумақта тұратын 83 қыз кірді. Ол қыздарда гонадотропты (ФСГ, ЛГ, ПЛ) және стероидты гормондарға (Е2, кортизол, ДГЭАСанықтау жүргізілді.Нәтижесі: Жыныстық жетілу кезеңі бойынша негізгі топтағы қыздарда ФСГ және ЛГ деңгейлері құрыбыларымен салыстырғанда анық төмен болғандығы анықталды (р>0,02). Сонымен, негізгі топта 15-17 жас шамасында ФСГ және Лг деңгейлері -10,79±0,98 mU/l қарсы 16,26±0,21 mU/l, ал ЛГ деңгейі -10,95±0,66 mU/l және 18,42±1,28 mU/l сәйкес құрады. 10-12 жас және 13-14 жаста пролактинге қатыстыда осыған ұқсас заңдылық тұрақталды.Қорытынды: Негізгі топтағы қыздарда репродуктивті жүйенің қалыптасуы кезеңінде гонадотропты және стероидты гормондар өндірілуінің төмендеуі орын алып отыр.Маңызды сөздер:хлорорганикалық пестицидтер, гормоналды жағдай, репродуктивті денсаулық.