Ney çalgısının çağdaş müzikte kullanım olanaklarının incelenmesi

Abstract

Yirminci yüzyılın ikinci yarısından günümüze uzanan süreçte sınırsız dünya anlayışı ve teknolojik gelişmelerin de etkisiyle özellikle kültürlerarası çalışmalar önem kazanmıştır. Çağdaş Müzik alanına da yansıyan bu yaklaşımla birlikte kullanılan ses yelpazesi içerisinde, farklı kültürlere ait çalgıların bir arada aynı sahneyi paylaşması, kültürlerarası bariyerlerin aşılmasına ve ondan daha fazla çağdaş müziğin ifade olanaklarının artmasına olanak sağlamaktadır. Çağdaş Müzik, müzik tarihinin hiçbir döneminde olmadığı kadar geniş tınısal veri olanaklarına ve bunların birbirleri ile melezleştirilmesi yoluyla elde edebilecek pek çok biçimsel çeşitliliğe sahip olmuştur. Türk Makam Müziği çalgıları da bu veri potansiyeline dâhildir. Son yıllarda daha sıklıkla Türk Makam Müziği çalgılarının Çağdaş Müzik sahnesinde yer aldığı da gözlenmektedir. Özellikle Ney çalgısı, ifade olanakları ve tınısal özelliklerinin yanında temsil ettiği dini ve felsefi miras sebebiyle de çağdaş ve kültürlerarası müzik alanında kendine özel bir alan açmıştır. Ülkemizden ve dünyadan birçok besteci, Ney çalgısının özgün tınısını çağdaş müziğin ses olanakları içerisinde ele alarak «Yerel» ile «Çağdaş» arasındaki estetik geçişkenliğin imkanlarını araştırmaktadır. Bu araştırma ney çalgısının Çağdaş Müzik alanındaki kullanım olanaklarını detaylı bir biçimde ele alması açısından önem taşımaktadır. Nitel araştırma yöntemi ile ele alınmış olan bu çalışma, ülkemizde ve dünyada Ney çalgısını yapıtlarında kullanmayı amaçlayan bestecilere, bu yapıtları seslendirmek isteyen icracılara ve bu alanda çalışan araştırmacılara kaynak oluşturacak bir tür teorik altyapı sunmayı hedeflemektedir. Bu bağlamda Ney çalgısının çağdaş müzikte kullanım olanaklarını örneklendirebilmek için bu alanda çalışmalar yapan yedi çağdaş bestecinin yedi yapıtı frekans, süre, artikülasyon, dinamik ve tını olmak üzere müziği oluşturan beş temel parametre üzerinden analiz edilmiştir. Bu eserlerde Ney kullanımı ve Ney›in teknik imkanlarının Çağdaş müziğin müzikal dokuları ile karşılaşmasında ortaya çıkan sonuçlar mercek altına alınmıştır. Bu araştırmada Ney çalgısının tarihsel gelişimi içinde, Ney’in Batı Müziği ve o türe ait çalgılarla olan ilişkisi incelenmiş, diğer yandan Türk Müzik Tarihi içindeki kullanımlarına da ayrıca yer verilmiştir. Böylece Ney çalgısının konvansiyonel kullanım ve konvansiyonel dışı kullanım olanakları aynı parametrelerle detaylandırılarak açıklanmıştır. Ney›in çağdaş müzik içinde farklı bir perspektifle ele alınması, yeni ifade biçimleri ve ses düzenlemeleri geliştirilmesine fırsat sunan, yalnızca geleneksel boyutla sınırlı kalmayıp, aynı zamanda yenilikçi ve deneysel bir yaklaşımın ortaya koyulduğunu göstermektedir. Böylece Ney, ses ve tını özellikleri bakımından bestecilere benzersiz bir ifade aracı sunabilmektedir. Geleneksel çalgıların konvansiyon dışı kullanımları yerel müzik pratiklerine yeni bir perspektif kazandırabilir. Bu sayede geleneğin küresel müzik entegrasyonu ile Çağdaş Müziğin sınırlarının genişlemesi de söz konusu olabilir.