De comorbiditeit van alcoholafhankelijkheid of -misbruik en de narcistische persoonlijkheidsstoornis leidt vaak tot specifieke (tegenoverdrachts)problemen in de klinische behandeling van deze patie¨ntengroep. Aan de hand van casuı¨stiek worden de wisselvalligheden in de behandeling geı¨llustreerd en valkuilen in het psychotherapeutische proces beschreven.
InleidingOp onze residentie¨le behandelafdeling voor mensen met problematisch alcoholgebruik komen we regelmatig patie¨nten tegen die van meet af aan bij teamleden en medepatie¨nten sterke gevoelens losmaken. Ze worden vaak beleefd als druktemakers, criticasters, betweters en bemoeials die overal hun zeg over hebben. Ze wijzen anderen op hun tekorten maar verdragen zelf niet de minste kritiek. Ze dwarsbomen anderen in hun toenaderingspogingen door sommigen staalhard te negeren en anderen tot vazallen te maken. Zelf lijken ze ongenaakbaar en onbereikbaar. Al vlug wordt er in de wandelgangen negatief over hen gesproken, maar weinigen durven daar openlijk voor uit te komen.Maar wat gebeurt er wanneer zich naast het alcoholprobleem ook een narcistische persoonlijkheidsstoornis aandient? Hebben we dan te maken met een probleempatie¨nt in het kwadraat? Brengt dit specifieke problemen met zich mee? Vergt dit van de behandelaar een grondige aanpassing van zijn therapeutische benadering? Voor welke valkuilen ziet de behandelaar zich geplaatst in de samenwerking?Deze patie¨nten met een narcistische persoonlijkheidsstoornis (hierna: NPS) spuien ongezouten kritiek. Dit maakt dat zowel medepatie¨nten als leden van het behandelende team de neiging voelen om afstand te houden. De behandeling van narcistische patie¨nten kent dan ook vele uitdagingen.Wie in de sector van de verslavingszorg werkt, weet dat de behandeling van patie¨nten met problematisch alcoholgebruik niet van een leien dakje loopt. Uit effectiviteitsonderzoek is gebleken dat psychosociale behandelingen effectief zijn en dat ze ertoe leiden dat de alcoholconsumptie vermindert en er meer alcoholvrije dagen zijn. Ondanks deze effectiviteit blijkt dat 40 tot 70% van de patie¨nten terug drinkt binnen het jaar dat volgt op de behandeling (Finney, Hahn & Moos, 1996).Dit artikel probeert vanuit een gevalsbespreking licht te werpen op deze vragen. Het lijkt ons zinvol om daarbij eens niet het relaas te doen van een succesvolle behandeling. Dit is meer een verhaal van gemiste kansen en van interventies die niet aansloegen zoals werd gehoopt. Dit betekent niet dat er in onze dienst een therapeutisch nihilisme heerst ten aanzien van alcoholisten met NPS. Er zijn ons voldoende patie¨nten bekend die met meer succes hun behandeling hebben bee¨indigd. In dit verband verwijzen we naar onze bijdrage in Kinet (2006).In ons behandelprogramma is het psychoanalytische denkmodel een belangrijke bron van inspiratie. De keuze voor het psychoanalytische kader in het werken met alcoholisten is echter niet vanzelfsprekend en eerder