StreszczenieJednym z najczęściej stosowanych leków cytostatycznych jest metotreksat (MTX) należący do antagonistów kwasu foliowego. Jest to substancja w Unii Europejskiej niezaklasyfikowana jako rakotwórcza, a Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (International Agency for Research on Cancer -IARC) oceniła, że nie ma dowodów na jej oddziaływanie rakotwórcze u ludzi i zwierząt. Mimo to MTX znalazł się na listach leków niebezpiecznych stosowanych w chemioterapii, głównie ze względu na właściwości genotoksyczne oraz działanie teratogenne, powodowanie toksyczności rozwojowej i szkodliwy wpływ na rozrodczość. Metotreksat wykryto w powietrzu oddziału szpitalnego podczas przygotowywania leku, na poziomie 0,3 µg/m 3 , a także na rękawicach ochronnych oraz czyszczonych powierzchniach pokoi przygotowawczych. Stężenie MTX na polietylenowym pokryciu wyciągu wentylacyjnego wynosiło 645 µg/m 2 . W większości prowadzonych projektów badawczych zidentyfikowano MTX w moczu pracowników opieki medycznej, farmaceutów i personelu pielęgniarskiego, a także pracowników służby zdrowia, którzy byli narażeni w wyniku wtór-nego zanieczyszczenia powierzchni roboczych, odzieży czy pojemników. Najwyższe skumulowane stężenie MTX w 112 próbkach moczu wynosiło 1416 µg u pracowników podłączających i przygotowujących wlewy u pacjentów. Badania przeprowadzone w aptekach wykazały obecność MTX w 60% pobranych prób, a jego maksymalne stężenie wynosiło 15 ng/cm 2 powierzchni tacy do odliczania tabletek. Dotychczas nie zostały ustalone obowiązujące prawnie wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń (NDS) metotreksatu w środowisku pracy. Dopuszczalne poziomy narażenia zawodowego niektórzy producenci MTX ustalili w granicach 0,0003-0,0025 mg/m 3 . Naglącą potrzebą jest ustalenie wartości normatywnych. Należy podkreślić, że substancja wchłania się przez skórę, co może istotnie zwiększać narażenie, a pomiar jej stężenia w środowisku pracy może nie wystarczać do oszacowania rzeczywistego narażenia. Med. Pr. 2015;66(2):265-275 Słowa kluczowe: metotreksat, narażenie zawodowe, cytostatyki, najwyższe dopuszczalne stężenie Abstract Methotrexate (MTX) is one of the most widely used cytostatic drugs belonging to the folic acid antagonists. It is a substance non-classified as a carcinogen in the European Union and by the International Agency for Research on Cancer (IARC) as there is no evidence of its carcinogenicity to humans and animals. Nevertheless, MTX has been placed on the list of dangerous drugs used in chemotherapy, mainly due to genotoxic and teratogenic effects, causing developmental toxicity and reproductive toxicity. Methotrexate was determined in the hospital ward air during the preparation of a medicament at a level of 0.3 mg/m 3 , as well as on protective gloves and preparatory room surfaces. In most research projects MTX was identified in the urine of health care workers, pharmacists and nursing staff. The highest cumulative concentration of MTX in 112 urine samples was 1416 mg in workers preparing infusions for patients. Studies carried out in ph...