Odnowa wsi jako przedmiot badań. Ewolucja i systematyzacja pojęcia

Abstract

Odnowa wsi stanowi szeroko dyskutowany problem przemian i rozwoju obszarów wiejskich. Pomimo swojego praktycznego charakteru, jest także przedmiotem licznych prac naukowych (badania prowadzono m.in. w Europie i Stanach Zjednoczonych). Z uwagi na najczęściej regionalny charakter badań, różne podejścia badawcze i cele, inaczej rozumiano pojęcie odnowy wsi. Taki stan rzeczy utrudnia z kolei dyskusję na ten temat. Celem artykułu był przegląd dotychczasowych sposobów postrzegania pojęcia „odnowa wsi” w literaturze naukowej o zasięgu międzynarodowym, ukazanie ewolucji znaczenia tego pojęcia i próba jego usystematyzowania oraz porównanie sposobów rozumienia w tejże literaturze z jego rozumieniem obecnym w wybranych polskich pracach naukowych. Artykuł ma charakter przeglądowo-teoretyczny. Zastosowano w nim metody systematycznego i eksperckiego przeglądu literatury. Ogółem analizie poddano ponad 2000 prac naukowych znajdujących w kluczowych bazach indeksujących i w zasobach największych wydawców treści naukowych.Rezultatem przeprowadzonych studiów literatury jest ukazanie problematyki prac poświęconych odnowie wsi w ujęciu modelowym – w odniesieniu do wymiarów odnowy wsi, celów działań podejmowanych w każdym z tych wymiarów i celu nadrzędnego samej odnowy wsi. W pracy podjęto ponadto próbę wyjaśnienia przyczyn mnogości znaczeń i sposobów postrzegania odnowy wsi, a także przedstawiono wybrane refleksje na temat samej natury odnowy wsi, bazując na przeprowadzonych studiach literatury.

Badania z zakresu odnowy wsi prowadzone na Uniwersytecie Łódzkim – próba syntezy

“…kwestii temporalnych (wieś tradycyjna -ujęcie nostalgiczne czy wieś przyszłości -ujęcie pragmatyczne), z drugiej zaś aspektów przestrzennych, tj. przyjęcia jednego z modeli regionalnych i krajowych jako punktu odniesienia i naśladownictwa (Wolski 2017c). Pytania dotyczące przedmiotu odnowy oraz zawarta w tej koncepcji wizja całościowej zmiany skłaniały raczej do porzucenia rozważań teoretycznych i uniwersalnych na rzecz konkretnych działań, projektów oraz nastawienia na osiągnięcie konkretnego efektu, co było i jest istotne z punktu widzenia autopromocji skuteczności władz samorządowych, liderów czy lokalnych animatorów.…”

Koncepcja smart villages – czy to kolejny etap odnowy wsi?

“…Zarówno koncepcje smart villages oraz odnowy wsi, jak i teoria Blakely' ego podkreślają istotę wykorzystania tych zasobów w celu tworzenia trwałego rozwoju społeczności lokalnych. Włączenie i zaangażowanie społeczności (uczestnictwo i współdecydowanie) jest koniecznym aspektem, aby móc dokonać zmian i odnowić obszary wiejskie (Wolski 2017;Kamiński 2011;Kaleta 2007;Kłodziński 2003;Wilczyński 2003). Wzmacnianie lokalnych gospodarek, promowanie rolnictwa ekologicznego i odnawialnych źródeł energii, znaczenie lokalnych liderów i ich wkładu w rozwój społeczności to tylko kilka przykładów, które wpisują się w te koncepcje.…”

Polskie wsie i gminy w konkursie „Europejska Nagroda Odnowy Wsi”

“…Jest to wielowymiarowy proces dotyczący zjawisk kulturowych i gospodarczych, sfery społecznej i duchowej, środowiska naturalnego oraz przestrzeni i architektury wsi. Trudności ze zdefiniowaniem odnowy wsi potęguje uwikłanie tego zjawiska w konteksty historyczne i geograficzne oraz rozmywanie się obszarów znaczeniowych pomiędzy terminami: "rozwój obszarów wiejskich", "rozwój wsi", "odnowa wsi" (Wolski 2017a;Wójcik 2017a;Idziak, Wilczyński 2013, s. 4). Dodatkowy problem dotyczy ustalenia spójnej definicji wsi i wiejskości w wojewódzkich programach odnowy wsi (Wolski 2019).…”