Öğretmenleri̇n Proakti̇f Davraniş Düzeyleri̇ İle Beş Faktör Ki̇şi̇li̇k Özelli̇kleri̇ Arasindaki̇ İli̇şki̇ni̇n İncelenmesi̇

Abstract

Bu çalışmada öğretmenlerin proaktif davranışları ile beş faktör kişilik (BFK) özellikleri arasındaki ilişki incelenmiştir. Çalışma ilişkisel tarama modelinde gerçekleştirilmiştir. Veriler, Elazığ il merkezinde görev yapan öğretmenlerinde oransız eleman örnekleme yöntemi ile 224 öğretmenden toplanmıştır. Verilerin toplanması sürecinde On-Maddeli Kişilik Ölçeği ile Kısaltılmış Proaktivite Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizi için betimsel istatistiklerden faydalanılmıştır. Çalışma sonunda öğretmenlerin dışa dönüklük, yumuşak başlılık, duygusal dengelilik ve deneyime açıklık kişilik özelliklerinin "Biraz Katılıyorum" düzeyinde iken, sorumluluk kişilik özelliği ile proaktif davranışlar sergilemelerinin "Katılıyorum" düzeyinde olduğu ortaya çıkmıştır. Öğretmenlerin proaktif davranış düzeyleri ile demografik özelliklerden sadece eğitim durumu arasında anlamlı ve pozitif ilişki olduğu görülmüştür. Öğretmenlerin proaktif davranış düzeyleri ile sorumluluk, dışadönüklük ve deneyime açıklık özellikleri arasında orta düzeyde, yumuşak başlılık ve duygusal dengelilik özellikleri arasında düşük düzeyde, anlamlı ve pozitif yönde ilişkinin olduğu görülmüştür. Regresyon analizinin birinci adımında eklenen eğitim durumu ve kıdem değişkenlerinin proaktif davranış üzerinde anlamlı yordayıcı olduğu, fakat cinsiyet değişkeninin proaktif davranış üzerinde anlamlı bir yordayıcı olmadığı görülmüştür. Analize ikinci adımda eklenen BFK özelliklerinin hepsi birlikte öğretmenlerin proaktif davranışlarını anlamlı düzeyde yordamıştır. Özellikle deneyime açıklık ve dışadönüklük özelliklerinin öğretmenlerin proaktif davranış üzerinde anlamlı yordayıcılar olduğu, ancak sorumluluk, yumuşak başlılık ve duygusal dengelilik özelliklerinin anlamlı yordayıcılar olmadığı ortaya çıkmıştır. Çalışmanın sonunda öğretmenlerin proaktifliklerinin arttırılmasına yönelik çeşitli önerilerde bulunulmuştur.

Beden Eğitimi Öğretmen Adaylarının Proaktiflik ve Problem Çözme Becerileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

“…Cinsiyet değişkenine göre, proaktif kişilik alt boyutunda istatistiksel olarak anlamlı bir farkın olmadığını gösteren çalışmalar bulunmaktadır (Karabatak, 2018;Çini, 2014;Özkurt, 2015). Bu çalışmaların bulguları yapılan çalışma ile ters düşmektedir.…”

Bireysel ve Kurumsal Değişkenlerinin Sosyo-Demografik Açıdan Farklılıkları

“…Araştırmalar incelendiğinde proaktif çalışma davranışı ile cinsiyet arasında anlamlı bir farklılığın olmadığı sonuçlara ulaşılmaktadır (Şahin, 2006;Tosun 2012;Çini 2014). Bununla birlikte öğrenim durumunun proaktif davranış sergilemede önemli bir değişken olduğu da çalışmalarda görülmektedir (Karabatak, 2008). Ayrıca bireylerin ekonomik düzeylerinin de proaktif davranış sergilemede etkili olduğu çalışmalara rastlanmıştır (Şahin, 2013).…”

“…(Durdu, 2019;Tamer, 2018) çalışmalara nazaran kadınların çalışma yaşam kalitelerinin erkeklerden daha yüksek olduğu çalışmalara da rastlanmaktadır (Almalki, 2012 (Kanfer ve diğerleri, 2001). Bu sonuçlara nazaran proaktif davranış sergilemede yaş ve cinsiyet değişkenin farklılık göstermediği çalışmalara da ulaşılmaktadır (Şahin, 2006;Karabatak, 2008;Tosun, 2012;Şahin, 2013;Çini, 2014;Özkurt, 2015;Aybatan, 2018). Öğrenim düzeylerine göre proaktif davranış sergileme düzeyleri değerlendirildiğinde ilkokul, ortaokul, lise düzeyleri arasında herhangi bir farklılığa ulaşılmamıştır (Aybatan, 2018).…”

“…Öğrenim düzeylerine göre proaktif davranış sergileme düzeyleri değerlendirildiğinde ilkokul, ortaokul, lise düzeyleri arasında herhangi bir farklılığa ulaşılmamıştır (Aybatan, 2018). Bununla birlikte lisansüstü mezunu olanların lisans mezunlarına göre daha çok proaktif davranışlar sergiledikleri de ulaşılan bir başka sonuç olmaktadır (Karabatak, 2008). Literatür incelendiğinde gelir düzeyinin de bireylerin proaktif davranış sergilemesinde bir etkisi olmadığı görülmektedir (Şahin, 2013).…”

Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Proaktif Kişilik Özellikleri ile Öz Kontrol ve Akademik Mükemmeliyetçilikleri Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi

“…Proaktif kişiliğe sahip bireyler içinde bulundukları çevreyi örgüte faydalı olacak biçimde değiştirmeyi amaçlayan, bilgi ve becerilerini güncelleme eğilimindeki lider olma özelliğine sahip bireylerdir (Çini, 2014;Kim vd., 2010;Uncuoğlu Yolcu ve Çakmak, 2017). Proaktif kişi, fırsatları tarayan, inisiyatif kullanılabilen, değişiklik getiren ve bunlarda ısrarcı olan kişi olarak ifade edilmektedir (Bateman ve Crant, 1993;Karabatak, 2018). Proaktif davranışlar bireyin içinde bulunduğu mevcut koşulları iyileştirmek veya yeni koşullar oluşturmak için inisiyatif alması şeklide tanımlanmaktadır.…”